عصاره گیری به روش کلونجر

در این مقاله سعی داریم یکی از روش های خاص عصاره گیری را به شما معرفی کنیم. در ادامه با عصاره گیری به روش کلونجر اطلاعاتی و نحوه ی استخراج اسانس به روش کلونجر آشنا خواهید شد.

بطور کلی عصاره گیری به معنای فرآیند استخراج عصاره گیاهی یا ماده ی موثره از گیاه با استفاده از حلال مناسب می باشد. به عبارت دیگر عصاره گیری، استخراج و جداسازی بخش های فعال دارویی گیاه یا میوه با استفاده از حلال های مختلف است. در حقیقت با این جداسازی ترکیبات موثر از ترکیبات نامحلول جدا شده و به روش های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. عصاره گیری از مواد گیاهی خشک و تازه انجام می شود.

از جمله محبوب ترین گیاهانی که از آن ها عصاره گیری می شود می توان به آویشن، ریحان، کنجد، میخک، نعناع، زنجبیل، رز، بابونه، رزماری و… اشاره کرد. اسانس یا روغن گرفته شده از این گیاهان در موارد مختلف دارویی، خوراکی و…مورد استفاده قرار می گیرد. احتمالا شما هم با عصاره گیری به روش جوشاندن که ساده ترین روش عصاره گیری در خانه است آشنایی دارید.

در این روش کافی است گیاه را با آب در داخل ظرفی ریخته و برای مدتی آن را بجوشانید، سپس آن را از روی حرارت برداشته و از صافی عبور دهید. جالب است بدانید که این آسان ترین روش عصاره گیری است اما بطورکلی عصاره گیری به روش حرفه ای به طرق مختلفی انجام می شود که در ادامه به معرفی آن ها پرداخته ایم:

ماسراسیون یک روش عصاره گیری از گیاهان در خانه می باشد. این روش استخراج باید در دمای محیط انجام شود. در این روش عصاره گیری، گیاه باید به خوبی شسته شده تا تمامی مواد خارجی شامل سنگ، سنگریزه، خاک و… از سطح آن جدا شود. شما می توانید عصاره ی گیاهان خشک یا تازه را با این روش تهیه نمایید.

گیاه را باید به قطعات بسیار ریزی تقسیم کنید تا تماس بین گیاه و مایع حلال افزایش یابد اگر از گیاه خشک استفاده می کنید حتما آن را آسیاب نمایید. سپس گیاه خردشده را در حلال های مناسبی مانند آب، روغن و… غوطه ور کرده و اجازه دهید به مدت چند روز ترکیب گیاه و حلال در دمای اتاق بماند.

عصاره گیری به روش سوکسله یکی از متداول ترین روش های عصاره گیری در مقیاس آزمایشی است که اولین بار توسط فرانتس ریتر فون سوکسلت، شیمیدان آلمانی ارائه شد. در این روش باید از دستگاهی به نام سوکسله استفاده کرد این دستگاه دارای 4 بخش اصلی با نام های بالن، کندانسور، گرمکن و محفظه استخراج می باشد.

عصاره گیری به روش سوکسله یا استخراج پیوسته گرم، بدین صورت است که ابتدا باید گیاه خشک شده را آسیاب و ریز کرده و در داخل فیلتر کاغذی محکم یا کارتوش (تیمبل) بسته بندی و در داخل محفظه ی استخراج قرار دهید.

در مرحله ی بعد باید حلال را اضافه نمایید، بهتر است به میزان 3/2 حجم بالن، حلال اضافه کرده و گرمکن را روشن نمایید. در این صورت حلال شروع به تبخیر کرده و بخارهای ایجاد شده با رفتن به سمت کندانسور، عملیات تقطیر آغاز می شود.

در این مرحله قطرات حاصل از میعان حلال، از کندانسور بر روی گیاه ریخته و با این روش گیاه و حلال به صورت مستقیم با یکدیگر تماس پیدا کرده و عصاره گیری شروع می شود. با رسیدن سطح حلال در محفظه استخراج به بخش خروجی، حلال موجود در محفظه با عصاره استخراج شده به بخش بالن برمی گردند و این روند تا زمان شفاف شدن رنگ حلال محفظه ی استخراج ادامه پیدا می کند. توجه داشته باشید تنها زمانی تمامی مواد موثره گیاه استخراج شده است که رنگ حلال شفاف شده باشد. استخراج مستمر یکی از مهمترین مزیت های استخراج به روش سوکسله می باشد و به همین دلیل این شیوه ی عصاره گیری پرکاربردترین و مقرون به صرفه ترین روش عصاره گیری می باشد.

معمولا اسانس گیری به روش های مختلف تقطیر با آب، تقطیر با بخار آب و تقطیر با آب و بخار انجام می شود. بطور کلی عصاره از تمامی بخش های مفید یک گیاه به دست می آید و شامل حلال های مختلفی مانند آب، الکل و روغن می باشد اما اسانس ها در واقع ترکیباتی معطر از گیاهان گوناگون هستند که عطر و بویی قوی دارند. عصاره ی گیاه شامل اسانس نیز می باشد و مهمترین ترین تفاوت عصاره و اسانس در روش جداسازی آن ها است.

بهترین روش اسانس گیری استفاده از دستگاه کلونجر می باشد شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که دستگاه کِلونجر (clevenger Apparatus) چیست ؟ در حقیقت کلونجر (Clevenger) دستگاهی است که از آن به جهت استخراج اسانس با بخار استفاده می شود. در حقیقت با این دستگاه ترکیبات آلی با بخار جدا شده به نحوی که اسانس از بین نخواهد رفت. این دستگاه در اندازه های مختلفی موجود است.

دستگاه کلونجر شبیه به یک دیگ بخار شیشه ای است که دارای چند شیر به جهت افزایش دما یا آزادسازی بخار به دمای پایین تر می باشد. دستگاه کلونجر 2 نوع مختلف دارد برای روغن های فراری که سنگین تر یا سبک تر از آب هستند.

برای عصاره گیری به روش کلونجر لازم است گیاه خشک را به خوبی خرد و آسیاب کنید. سپس پودر آسیاب شده ی گیاه را در بالون ریخته و به میزان 3/2 از حجم بالون را از آب مقطر پر نمایید. حتما توجه داشته باشید که برای اینکار از آب مقطر استفاده نمایید چرا که املاح نداشته و بر اثر حرارت تغییری در اسانس ایجاد نخواهد کرد.

اکنون باید کلونجر را به بالون متصل کرده و آن را با گیره و پایه در جای خود محکم نمایید. بهتر است برای جلوگیری از به هدر رفتن حرارت، کندانسور یا مبدر را با یک فویل عایق بندی نمایید. سپس ورودی آب را به لوله پایینی مبرد و خروجی آب را به لوله بالایی متصل نمایید. لوله ای کوتاه نیز بعد از مبرد قرار دارد که به جهت جلوگیری از افزایش فشار تعبیه شده است.

برای شروع اسانس گیری منبع حرارت را روشن کنید. از آنجایی که اسانس، چگالی کمتری از آب دارد بر روی آب قرار می گیرد، بطور میانگین مدت زمان اسانس گیری 4 ساعت می باشد و بیش ترین اسانس را می توانید در اولین ساعت جمع آوری نمایید.

از دستگاه کلونجر و روش تقطیر بخار در جداسازی روغن ها برای عطر استفاده می شود، علاوه بر این روغن کافور، اکالیپتوس و نارنج هم از این طریق به دست می آید.

فرآیند جداسازی اسانس با دستگاه سوکسله شبیه به کلونجر است. بطور کلی در این روش نیز حلال با گیاه تماس مستقیم داشته و بخارهای حاصله که به کندانسور جریان پیدا کرده اند میعان خواهند شد. از جمله اصلی ترین تفاوت های روش کلونجر با سوکسله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

در عصاره گیری به روش سوکسله از حلال های آبی، الکلی و هیدروالکی و در جداسازی اسانس با کلونجر از آب استفاده خواهد شد.

در کلونجر گیاه به صورت مستقیم و بدون نیاز به بسته بندی در داخل بالن و تحت تماس مستقیم با حلال و حرارت قرار داشته اما در سوکسله، گیاه داخل کاغذ صافی بسته بندی شده و بعد داخل محفظه ی استخراج قرار خواهد گرفت.

در کلونجر، حلال آب بوده که بازمی گردد اما در سوکسله حلال و عصاره به صورت همزمان در بالن تحت حرارت باز خواهند گشت.

یکی دیگر از روش های عصاره گیری، پرکولاسیون نام دارد که از آن بیش تر به جهت استخراج مواد فعال در فرآورده های تنتور (Tincture: روش عصاره گیری با اتانول یا به عبارت دیگر عصاره ای از گیاهان حل شده در اتانول) یا عصاره مایع استفاده می شود.

در این روش عصاره گیری، نیاز به ظرفی به نام پرکولاتور می باشد. در واقع پرکولاتور ظرفی مخروطی و قیفی شکل از جنس شیشه است، که بخش قاعده ی آن به سمت بالا بوده و پایین آن نیز شیری به جهت کنترل خروجی حلال تعبیه شده است.

در این روش باید میزان معینی از گیاه را بعد از خرد کردن با مقداری حلال ترکیب کرده و به پرکولار منتقل نمایید. لازم است گیاه و حلال به مدت 4 ساعت در ظرف دربسته ی پرکولار قرار داشته باشند. توجه داشته باشید که حلال اضافی باید یک لایه بر روی گیاه ایجاد نماید، بعد از گذشت چند ساعت و خیس شدن کامل گیاه لازم است خروجی پرکولاتور را باز نمایید تا عصاره به آرامی خارج شود. عصاره ی به دست آمده در مرحله ی فیلتراسیون به خوبی صاف می شود و تفاله ها نیز پرس خواهند شد.

• عصاره گیری چیست ؟
• تفاوت عصاره و اسانس چیست؟
• طرز تهیه عصاره گیاهان
• عصاره هیدروالکلی و گلایکولی چیست ؟
• خرید عصاره عشقه
• خرید عصاره سنا
• خرید عصاره چای ترش