8 مورد از موثرترین گیاهان دارویی برای سلامت کبد- فواید و اقدامات احتیاطی

شرایط زندگی اکثر مردم در سراسر جهان بر سلامت کبدشان تأثیر گذار است، از جمله تاثیرات منفی می توان به سیروز، بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)، بیماری کبد الکلی، سرطان کبد، نارسایی کبد و هپاتیت اشاره نمود. بیماری کبدی هر ساله عامل نزدیک به 2 میلیون مرگ در سراسر جهان است. از عوامل موثر در ابتلا به بیماری های کبدی می توان به مصرف بالای الکل، سطح قند خون بالا، چاقی، فشار خون بالا، ابتلا به ویروس ها، سطح بالای تری گلیسیرید و کلسترول اشاره نمود.

بیماری های کبدی به روش های مختلفی درمان می شوند، از جمله دارو درمانی، تغذیه درمانی، ایمونوتراپی، تغییر سبک زندگی، جراحی و حتی پیوند کبد. علاوه بر درمان های استاندارد، بسیاری از مردم به امید بهبود و محافظت از سلامت کبد خود به درمان های جایگزین از جمله استفاده از مکمل های گیاهی روی می آورند. در واقع حدود 65 درصد از افراد مبتلا به بیماری های کبدی در ایالات متحده و اروپا از مکمل های گیاهی استفاده می کنند.

این مقاله به معرفی و بررسی اجمالی 8 مورد از موثرترین گیاهان دارویی برای سلامت کبد می پردازیم.

سیلیمارین، که اغلب با نام «خار مریم» شناخته می شود، جز گروهی از ترکیبات استخراج شده از دانه های خار مریم (Silybum marianum) شامل سیلیبین، سیلی کریستین و سیلیدیانین تشکیل شده است. بیش از 2000 سال است که خار مریم جهت درمان بیماری های مجرای صفراوی و کبدی استفاده می شود. تحقیقات نشان می دهد که خار مریم ممکن است دارای خواص محافظتی از کبد باشد.

طبق اظهارات دانشمندان سیلیمارین دارای اثرات آنتی اکسیدانی قوی است و می تواند به ترویج بازسازی سلول های کبدی و کاهش التهابات بیماری های کبدی کمک نماید. با این حال، نتایج مطالعات انسانی متفاوت بوده است. به عنوان مثال، برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف مکمل سیلیمارین می تواند در جهت محافظت در برابر پیشرفت بیماری های کبدی، افزایش طول عمر در افراد مبتلا به سیروز الکلی و افزایش کیفیت کلی زندگی در افراد مبتلا به بیماری های کبدی موثر واقع شود.

با این حال، مطالعات دیگری نشان می‌دهند که سیلی‌مارین مؤثرتر از درمان‌های پلاسبو نبوده. فلذا تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.  صرف نظر از این امر، عصاره خارمریم محصولی بی خطر در نظر گرفته می شود و حتی زمانی که در دوزهای بالا استفاده می شود عوارض جانبی نامطلوبی ندارد.

جینسینگ مکمل گیاهی محبوبی است که به دلیل خواص ضد التهابی قوی خود شناخته می شود. بر اساس تعدادی از مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی صورت پذیرفته، جینسینگ دارای اثرات آنتی اکسیدانی بوده و ممکن است در جهت محافظت در برابر آسیب های کبدی ناشی از ویروس ها، سموم و الکل موثر واقع گردد. به علاوه، ممکن است به بازسازی سلول های کبد پس از جراحی کمک کند.

علاوه بر این، برخی از مطالعات انسانی نشان داده اند که استفاده از جینسینگ ممکن است عملکرد کبد را بهبود بخشد، خستگی و التهاب را در افراد مبتلا به بیماری های کبدی و اختلال عملکرد کبدی کاهش دهد. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2020 روی 51 مرد با سطوح بالای آلانین ترانس آمیناز -(ALT): نشانگر آسیب کبدی-، نشان داد که افرادی که روزانه 3 گرم عصاره جینسنگ را به مدت 12 هفته مصرف کردند، در مقایسه با دیگر افراد، کاهش قابل توجهی در ALT داشتند.  همچنین سطح گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)، یکی دیگر از نشانگرهای آسیب کبدی، نیز به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

اگرچه این نتایج امیدوارکننده هستند، اما تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات جینسینگ بر سلامت کبد مورد نیاز است. استفاده جینسینگ به تنهایی برای سلامت کبد نسبتاً بی خطر است. با این حال، جینسینگ پتانسیل واکنش با داروها را دارد که می تواند منجر به آسیب های کبدی و یا سایر عوارض جانبی بالقوه خطرناکی شود.

اگرچه چای سبز از نظر فنی یک گیاه دارویی نیست، اما چای سبز و ترکیب اصلی پلی فنول آن اپی گالوکاتچین-3-گالات (EGCG) در اغلب بررسی های صورت پذیرفته با تمرکز بر داروهای گیاهی برای بیماری های کبدی گنجانده شده است. برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف مکمل عصاره چای سبز ممکن است در درمان مبتلایان به بیماری های کبدی موثر واقع گردد.

مطالعه ای بر روی 80 فرد مبتلا به بیماری های کبدی چرب غیرالکلی (NAFLD) نشان داد که استفاده از 500 میلی گرم مکمل عصاره چای سبز در روز به مدت 90 روز به طور قابل توجهی نشانگرهای آسیب کبدی ALT و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را کاهش می دهد.

اگرچه الباقی افراد گروه نیز متوجه کاهش سطوح AST و ALT شدند، اما تغییرات آنها تغییرات معنی داری نبود. مطالعه 12 هفته ای دیگری روی 80 نفر مبتلا به NAFLD نشان داد که افرادی که روزانه 500 میلی گرم عصاره چای سبز مصرف می کردند، در مقایسه با الباقی افراد گروه، بهبود قابل توجهی در AST، ALT و نشانگرهای التهابی داشتند. لازم به ذکر است که این درمان منجر به کاهش بیماری های مزمن کبدی گردید.

مطالعات همچنین نشانگر این موضوع هستند که مصرف چای سبز منجر به جلوگیری از بروز بیماری های مختلف کبدی از جمله سرطان کبد، هپاتیت، سیروز، کبد چرب (استئاتوز کبدی) و بیماری های مزمن کبدی می گردد. لازم به ذکر است؛ در حالی که نوشیدن چای سبز برای اکثر افراد بی خطر در نظر گرفته می شود، در موارد نادری، مکمل های عصاره چای سبز با آسیب حاد کبدی مرتبط هستند.

شاید نام شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) تداعی گر نوعی آب نبات جویدنی باشد، اما شیرین بیان گیاهی با خواص دارویی قوی است. بنا بر مطالعات علمی صورت گرفته، ریشه شیرین بیان دارای اثرات ضد التهابی، ضد ویروسی و محافظتی موثر در امراض کبدی است.

جزء فعال و اصلی ریشه شیرین بیان ترکیب ساپونین گلیسیریزین است که معمولاً در طب سنتی چینی و ژاپنی برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های کبدی استفاده می شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از عصاره شیرین بیان ممکن است برای افرادی که بیماری‌های خاص کبدی دارند مفید واقع گردد. مطالعه ای بر روی 66 فرد مبتلا به بیماری کبد چرب نشان داد که استفاده از مکمل حاوی 2 گرم عصاره ریشه شیرین بیان در روز به مدت 2 ماه به طور قابل توجهی ALT و AST را در مقایسه با درمان پلاسبو کاهش می دهد.

در یک مطالعه دیگر، 6 فرد سالم به مدت 12 روز هر شب قبل از نوشیدن ودکا یک محصول حاوی گلیسیریزین مصرف کردند و 6 نفر فقط به مدت 12 روز هر شب ودکا مصرف کردند. در گروهی که فقط ودکا مصرف می کردند، نشانگرهای آسیب کبدی از جمله ALT، AST و GGT به طور قابل توجهی افزایش یافت. در گروهی که گلیسیریزین مصرف می کردند، این نشانگرها تغییر خاصی پیدا نکردند، که نشان می دهد گلیسیریزین ممکن است به محافظت در برابر آسیب کبدی مرتبط با الکل کمک کند. اگرچه این یافته ها امیدوارکننده هستند، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

علاوه بر این، برخی از افراد به شیرین بیان حساسیت بیشتری نشان دادند فلذا استفاده طولانی مدت از محصولات شیرین بیان می تواند منجر به عوارض جانبی خطرناکی از جمله فشار خون بالا و سطوح پایین پتاسیم در خون شود.

زردچوبه و جزء فعال اصلی آن با نام کورکومین تاثیرات مثبت چشمگیری در امراض کبدی دارند. زردچوبه دارای خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی قوی است که این گیاه را به گزینه ای مناسب جهت استفاده توسط مبتلایان به بیماری های کبدی مبدل ساخته است.

طبق مطالعه ای که روی افراد مبتلا به NAFLD صورت پذیرفت، استفاده روزانه 500 میلی گرم از محصولی حاوی کورکومین به مدت 8 هفته به طور قابل توجهی میزان چربی کبدی و سطح AST و ALT را در مقایسه با دیگر گروه ها کاهش می دهد. مطالعه دیگری روی 70 فرد مبتلا به NAFLD نشان داد که افرادی که به مدت 12 هفته در روز 500 میلی گرم کورکومین و 5 میلی گرم مکمل پیپرین دریافت کردند، در مقایسه با دیگر گروه ها، کاهش قابل توجهی در کلسترول ALT، AST، LDL و نشانگرهای التهابی داشتند. پیپرین ترکیبی است که در فلفل سیاه یافت می شود و باعث افزایش جذب کورکومین می شود.

همچنین مشاهده شد که درمان با ماده کورکومین به طور قابل توجهی شدت NAFLD را در مقایسه با دیگر گروه ها بهبود بخشید. مصرف مکمل های حاوی زردچوبه و کورکومین به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شود. با این حال، مواردی از آسیب حاد کبدی نیز گزارش شده است. هنوز مشخص نیست که آیا این آسیب ها به دلیل آلودگی مکمل های مذکور بوده و یا اثر ثانوی استفاده از این مکمل ها بوده اند.

ریشه زنجبیل عنصری محبوب در آشپزی بوده و همچنین به عنوان درمان دارویی برای بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های کبدی استفاده می شود. یک مطالعه 12 هفته ای روی 46 فرد مبتلا به NAFLD نشان داد که استفاده از مکمل حاوی 1500 میلی گرم پودر زنجبیل در روز در مقایسه با درمان پلاسبو به طور قابل توجهی باعث کاهش ALT، کلسترول کل و LDL، قند خون ناشتا و نشانگر التهابی پروتئین واکنشی (CRP) می باشد.

مطالعه دیگری نتایج مشابهی را نشان داد. افراد مبتلا به NAFLD که از مکمل حاوی 2 گرم زنجبیل به مدت 12 هفته بهره مند شدند، کاهش قابل توجهی در ALT، GGT، نشانگرهای التهابی و تجمع چربی در کبد را در مقایسه با دیگر گروه ها تجربه کردند.

ریشه زنجبیل حاوی ترکیبات قدرتمندی از جمله جینجرول و شوگاول است که به مهار التهاب و محافظت در برابر آسیب سلولی و نهایتا سلامت کبد کمک می کند. به علاوه، زنجبیل می تواند در محافظت کبد شما در برابر سمومی مانند الکل موثر باشد.

عصاره زنجبیل غالبا -حتی برای کسانی که بیماری های کبدی دارند- محصولی بی خطر در نظر گرفته می شود،. با این حال، همیشه باید قبل از مصرف مکمل های حاوی محصولات زنجبیل با دوز بالا، با پزشک خود مشورت نمایید.

اگرچه سیر از نظر گیاه شناسی جزو سبزیجات محسوب می شود، اما جزء محبوب بسیاری از داروهای گیاهی است. سیر حاوی ترکیبات گیاهی آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی، مانند آلیسین، آلیین و آجوئن است که ممکن است در سلامت کبد موثر واقع گردد.

یک مطالعه در سال 2020 بر روی 98 فرد مبتلا به NAFLD نشان داد که کسانی که 800 میلی گرم پودر سیر در روز به مدت 15 هفته مصرف کردند، کاهش قابل توجهی در سطح کلسترول ALT، AST، LDL و تری گلیسیرید در مقایسه با دیگر گروه ها داشتند. علاوه بر این، 51٪ از شرکت کنندگان در گروهی که از سیر استفاده کردند بهبودهایی در شدت تجمع چربی کبدی نشان دادند، در مقایسه تنها 16٪ از دیگر گروه ها چنین نتیجه ای داشتند.

مطالعه دیگری روی بیش از 24000 بزرگسال نشان داد مردانی که بیش از 7 بار در هفته سیر خام مصرف می‌کنند تا 29 درصد کمتر در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستند. اگرچه مصرف سیر خام رابطه معکوس با NAFLD در مردان داشت، این ارتباط در زنان مشاهده نشد.

علاوه بر این، یک مطالعه مصرف سیر خام را با کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد مرتبط دانست. خوردن سیر خام دو بار یا بیشتر در هفته با کاهش 23 درصدی خطر ابتلا به سرطان کبد در مقایسه با مصرف سیر خام کمتر از دو بار در هفته همراه بود. اگرچه غالبا سیر خام محصولی بی خطر در نظر گرفته می شود، مکمل های سیر با غلظت بالا ممکن است باعث آسیب های کبدی در برخی افراد شوند.

جینکو بیلوبا یک مکمل گیاهی محبوب و موثر در سلامت کبد است. به عنوان مثال، طبق یک مطالعه که بر روی جوندگان صورت پذیرفته است، تزریق جینکو بیلوبا فیبروز کبدی را کاهش داده و عملکرد کبد را بهبود می بخشد. اگرچه جینکو بیلوبا با عوارض جانبی خفیفی همراه بوده است، اما به طور خاص با آسیب کبدی مرتبط نیست.

• روش های نوین عصاره گیری
• تفاوت عصاره و اسانس چیست؟
• خواص عصاره کنگر فرنگی
• عصاره آویشن
• عصاره سرخارگل
• عصاره سنا