خواص عصاره کنگر فرنگی چیست؟

کنگر فرنگی[1] یکی از جمله قدیمی ترین گیاهان دارویی و غذایی در جهان است که بومی اروپا، مدیترانه، و شمال افریقاست. این گیاه به طور سنتی توسط یونانیان و رومیان باستان به عنوان غذا استفاده می شد و از نظر دارویی به عنوان داروی مدر، جهت رفع مشکلات گوارشی و کبدی تجویز می گردید. امروزه نیز تحقیقات علمی مدون تاثیر مثبت این گیاه را در درمان بسیاری از بیماری ها تایید کرده است (1).

نام علمی کنگر فرنگی یا آرتیشو Cynara scolymus است و غنچه آن خوراکی است. کنگر فرنگی در ایران کشت می شود و به صورت خودرو یافت نمی شود. در مقابل، کنگر معمولی با نام علمی Cirsium vulgare گیاهی است خودرو با برگ های خاردار و ساقه های ضخیم که از ساقه های آن در تهیه غذا استفاده می شود. ترکیبات شیمیایی کنگر فرنگی و کنگر معمولی با هم تفاوت دارند و به همین دلیل کاربرد دارویی آنها نیز متفاوت است.

ترکیبات عمده عصاره کنگرفرنگی شامل اسید کافئیک[2] و استرهای اسید کینیک[3] هستند. فلاوونوید[4]های موجود در این گیاه شامل لوتئولین[5]، رتینوزید[6] و سیناروزید[7] و آپیژنین[8] می باشد. ترکیب موثره دیگر موجود در عصاره کنگر فرنگی لاکتون های سزکویی ترپن[9] است که تلخ مزه می باشد (2).  بیشترین میزان سینارین موجود در کنگر فرنگی در پالپ برگ ها قرار دارد، با این حال برگ ها و ساقه های خشک نیز حاوی مقادیری از آن می باشند. سینارین تا حدی گیرنده های طعم را مهار می کند و سبب می شود که آب (و سایر غذاها و نوشیدنی ها) شیرین به نظر برسند (1).

قسمت های خوراکی کنگر فرنگی شامل قسمت مرکزی سر و قسمت نزدیک ساقه آن است هستند که حاوی ترکیبات فعال زیستی بالا مانند اینولین، مواد معدنی، ویتامین ها، فیبر و پلی فنل ها می باشند. در عین حال، ساقه‌های دور، برگ‌ها و قسمت‌های بیرونی سر آن نیز سرشار از ترکیبات زیست فعال بوده و می توان از آن جهت عصاره گیری و بهره مندی از خواص عصاره کنگر فرنگی استفاده کرد.

کبد یکی از حساس ترین ارگان های بدن در برابر ترکیبات سمی است چرا که تمامی ترکیبات سمی باید وارد کبد شده و سپس تجزیه و بی اثر شوند. در یک بررسی که روی 417 بیمار مبتلا به اختلالات متابولیکی حاد یا مزمن کبد انجام شد مشخص گردید که مصرف عصاره کنگر فرنگی به میزان روزانه 320 میلی گرم می تواند ترشح صفرا را افزایش داده و سبب بهبود عملکرد این ارگان شود. از بین ترکیبات موثره موجود در عصاره کنگر فرنگی، سنارین، اسیدهای مونو و دی کافئویل کوینیک بیش از سایر ترکیبات از خود فعالیت محافظت کننده کبدی نشان می دهد (4).

مطالعات نشان می دهند که عصاره گیاه کنگر فرنگی می تواند ترشح صفرا را در سلول های کبد موش افزایش دهد. در مطالعاتی که روی مصرف کنگر فرنگی و صفرا انجام شد مشخص گردید که پس از یک دوره درمان با عصاره این گیاه، میزان ترشحات صفرا افزایش قابل توجهی می یابند. افزایش ترشح صفرا می تواند سبب خروج سریعتر ترکیبات سمی از بدن شده و بدین طریق از کبد محافظت کند (5).

اسیدهای صفراوی در کبد از کلسترول سنتز شده و دفع می شوند. اسیدهای صفراوی همچنین می توانند با تحریک نوعی پپتید در روده بزرگ توسط و افزایش ترشح انسولین، متابولیسم کربوهیدرات و چربی را افزایش دهد. این بدان معنی است که افزایش ترشح صفرا در بدن می تواند سبب کاهش کلسترول و افزایش متابولیسم شود (6).

از طرف دیگر، عصاره کنگر فرنگی می تواند اندازه و تعداد مجاری صفراوی ترشحی در سلول های کبدی را افزایش داده و در نتیجه ترشح صفرا را در دوازدهه افزایش دهد. در یک مطالعه روی 20 فرد، 1.92 گرم عصاره گیاه (به صورت شش کپسول 320 میلی گرمی) در مقایسه با دارونما توانست بدون هیچ گونه عوارض جانبی ترشح صفرا را 30 و 60 دقیقه پس از تجویز به طور قابل توجهی افزایش دهد (6).

طریقه مصرف عرق آرتیشو برای کبد چرب  به صورت عصاره مایع یا پودر جامد می باشد. برای مثال عصاره کنگر فرنگی در ایران به صورت قرص و همچنین قطره خوراکی در دسترس است. همچنین عصاره این گیاه به شکل شربت و کپسول نیز در دسترس است (7). شاید بتوان عنوان بهترین قرص کبد چرب را به قرص های حاوی عصاره این گیاه نسبت داد.

[1] cynara scolymus

[2] Caffeic acid

[3] Kainic acid

[4] Flavonoids

[5] Luteolin

[6] Rutinoside

[7] Cynaroside

[8] apigenin

[9] sesquiterpene lactones

[10] Simvastatin

1. Miraj, S., & Kiani, S. (2016). Study of therapeutic effects of Cynara scolymus L.: A review. Der Pharmacia Lettre, 8(9), 168-173.
2. ضیایی سید علی، دست‌پاک آرزو، نقدی‌بادی حسنعلی، پورحسینی لیلا، همتی‌مقدم احمدرضا، غروی نایینی مهین. مروری بر گیاه کنگرفرنگی (Cynara scolymus L.). فصلنامه گياهان دارویی. ۱۳۸۳; ۴ (۱۳) :۱۰-۱
3. Mahboubi, M. (2018). Cynara scolymus (artichoke) and its efficacy in management of obesity. Bulletin of Faculty of Pharmacy, Cairo University, 56(2), 115-120.
4. ناظميه حسين. كنگرفرنگي، كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. ويرايش 1 .تهران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، معاونت غذا و دارو.
5. Salem, M. B., Affes, H., Ksouda, K., Dhouibi, R., Sahnoun, Z., Hammami, S., & Zeghal, K. M. (2015). Pharmacological studies of artichoke leaf extract and their health benefits. Plant foods for human nutrition, 70(4), 441-453.
6. Speroni, E., Cervellati, R., Govoni, P., Guizzardi, S., Renzulli, C., & Guerra, M. C. (2003). Efficacy of different Cynara scolymus preparations on liver complaints. Journal of ethnopharmacology, 86(2-3), 203-211.
7. ضیایی، س.، و دست پاک، آ.، و نقدی بادی، ح.، و پورحسینی، ل.، و همتی مقدم، ا.، و غروی نایینی، م. (1383). مروری بر گیاه کنگر فرنگی (.Cynara scolymus L). گیاهان دارویی, 4(13), 1-10. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=7506

• عصاره هیدروالکلی چیست؟
• عصاره گیری گیاهان دارویی به چه صورت است؟
• معرفی قوی ترین گیاه ضدیبوست
• عصاره آویشن
• عصاره سرخارگل
• عصاره سنا