گل ساعتی برای لاغری و قاعدگی

گیاه گل ساعتی با نام علمی Passiflora cearulea از جمله گیاهان دارویی است که در مناطق گرم و معتدل و گرمسیری رشد کرده و بومی مکزیک و امریکای شمالی است. جنس Passiflora متعلق به راسته Malpighiales و خانواده Passifloraceae است. گیاهان متعلق به این تیره در طب سنتی برای انواع بیماری ها مانند ناراحتی های گوارشی، عوارض عصبی، بیماری های قلبی عروقی، التهاب و اضطراب مورد استفاده قرار می گیرند (1). جنس گل ساعتی شامل از بیش از 550 گونه تشکیل شده است. در بین انواع گل ساعتی که خواص دارویی و درمانی دارند شش کونه و یک زیرگونه اهمیت به سزایی دارند که عبارتند از:

Passiflora alata

Passiflora caerulae

Passiflora edulis

Passiflora foetida

Passiflora incarnate

Passiflora ligularis

محتوای شیمیایی گونه پاسی فلورا نیز به خوبی مشخص نشده است. اما به طور کلی ترکیبات موثره گل ساعتی شامل کریزین[1]، بنزوفلاوون ها[2]، آلکالوئیدهای هارمالا[3]، گلیکوزیدها[4]، اورینتین[5] و ایزواورینتین[6] می باشند (2). همچنین در برخی از مقالات آمده است که ترکیبات اصلی برگ گل ساعتی شامل 0.25 درصد فلاونوئیدهایی چون ویتکسین[7] (ماده فعال دارویی)، ایزوویتکسین[8]، اورینتین[9]، ایزواورانتین[10]، آپیژنین[11] و کامفرول[12] می باشد.

علاوه بر فلاونوئیدها، عصاره گل ساعتی حاوی آلکالوئیدهای ایندول با ساختار کلی حلقه بتا کربولین[13] وجود دارد که از جمله آنها می توان هارمان[14]، هارمین[15]، هارمالول[16] می باشد. سایر ترکیبات موجود در عصاره گل ساعتی شامل کربوهیدرات ها، اسانس ها، اسیدهای آمینه و یک گلیکوزید سیانوژنیک[17] به نام ژینوکاردین[18] است که دارای فعالیت ضد اضطراب، آرام بخش- خواب آور، ضد تشنج، ضد التهاب، ضد سرفه و ضد آسم می باشد (3). با این حال محققان هنوز در مورد اینکه آیا اثرات آرام بخش عصاره این گیاه ناشی از آلکالوئیدهای ایندول مانند هارمان، هارمالین و هارمول، فلاونوئیدهای مانند آپیژنین، لوتئولین و اسکوپولتین یا بنزوفلاوون است یا خیر، اختلاف نظر دارند (2).

در ادامه به مهمترین خواص گل ساعتی برای قاعدگی و لاغری و به بررسی مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته می پردازیم.

دیسمنوره یا درد در دوره یکی از مشکلات رایج بسیاری از زنان در سرتاسر جهان است. این مشکل از شروع قاعدگی تا حدود 25 سالگی شایع است و حدود 60 درصد از زنان در سنین باروری از چنین مشکلی شکایت دارند. دیسمنوره  سبب درد شدید و ناتوان کننده در فرد می شود. درد دوران قاعدگی به دلیل تولید بیش از حد ترکیباتی چون پروستاگلاندین[19] است که در طول قاعدگی از دیواره رحم آزاد می شوند. افزایش تولید این ترکیبات منجر به انقباض رحم و عروق در طول قاعدگی شده و سبب درد، افزایش استرس روانی و مختل شدن حافظه مختل می شود.

 عصاره گل ساعتی از جمله عصاره گیاهی است که برای کاهش درد قاعدگی تجویز می شود. طریقه مصرف گل ساعتی معمولا به صورت عصاره یا دمنوش است به نحوی که ترکیبات موثره آن به میزان مناسب به بدن برسند. در همین راستا، مطالعات علمی متعددی جهت تایید و مستند سازی خواص گل ساعتی انجام شده است.

در یکی از این مطالعات مشخص شد که مصرف عصاره گل ساعتی به میزان 150 میلی گرم سبب کاهش درد شد و میزان انقباضات رحمی را کاهش داد. در یک مطالعه دیگر، مصرف عصاره این گیاه با دوز 200 میلی گرم بر کیلوگرم به خوبی اثر تسکین دهندگی ـپآن را طی بیست دقیقه پس از مصرف نشان داد. همچنین مشخص شد که مصرف همین دوز از عصاره سبب می شود که فرد میزان درد را کمتر از حد حس کرده و به نوعی سبب کاهش حساسیت به درد می شود.

از طرف دیگر مححققان تایید کرده اند که مصرف دوزها بالاتر این عصاره (100 میلی گرم بر کیلوگرم) خاصیت ضد التهابی بسیار بالایی را از خود نشان می دهد که به نوبه خود می تواند درد ناشی از انقباض رحم را کاهش دهد. در نهایت محققان به این نتیجه رسیدند که مصرف عصاره گل ساعتی (از نظر کاهش درد قاعدگی) دارای عملکرد دوگانه هم در رحم و هم در مغز است (3).

عصاره گل ساعتی علاوه بر تسکین دردهای قاعدگی، می تواند در تسکین گُر گرفتگی ناشی از یائسگی نیز موثر باشد. گر گرفتی یکی از مشکلات شایع و آزار دهنده دوره یائسگی است که روی کیفیت زندگی افراد تاثیر به سزایی می گذارد. به صورت معمول برای رفع علایم یائسگی از هورمون درمانی استفاده می شود که خود این نوع درمان در برخی ایجاد عارضه می کند.

به همین دلیل برخی از محققان پیشنهاد داده اند که از عصاره گل ساعتی (به دلیل وجود فیتواستروژن های موجود در آن) جهت درمان گر گرفتگی استفاده شود. در مطالعه ایکه به همین منظور انجام گرفت، زنان دارای علایم گر گرفتگی به دو دسته تقسیم شده و به یک گروه عصاره گل ساعتی و به گروه دیگر دارونما داده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که ممصرف عصاره گل ساعتی می تواند این مشکل را در زنان تا حد قابل توجهی کاهش دهد (4).

عفونت های پوستی یکی از بیماری های رایج در کشورهای در حال توسعه هستند و در این بین شیوع درماتوفیتوزها[20] (قارچ هایی که در پوست، ناخن و مو سبب عفونت می شوند) در مناطق گرمسیری به ویژه در میان نوزادان نگران کننده است. به همین دلیل، در مطالعه ای فعالیت ضد قارچی عصاره برگ و میوه گل ساعتی بر روی سه قارچ مانند Trichophyton rubrum، T. mentagrophytes و یک قارچ مخمر یعنی Candida albicans (که سبب عفونت قارچی در پوست می شوند) مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج نشان داد که عصاره اتانولی برگ گل ساعتی به ترتیب در برابر T. rubrum و در ادامه T. mentagrophytes و C. albicans بازدارندگی بالایی داشت که نشان می دهد عصاره این گیاه پتانسیل درمان عفونت ها و ضایعات پوستی را دارد (5).

به دلیل خاصثیت ضد التهابی بالای عصاره گل ساعتی، می توان از آن برای کاهش التهاب پوست استفاده کرد. خصوصیات التیام بخشی و تاثیر آن در جوان سازی پوست مورد بررسی قرار گرفته است. خصوصیات آنتی اکسیدانی شامل (محتوای پلی فنل کل، محتوای فلاونوئید کل، توانایی مهار رادیکال های فعال)، و همچنین خصوصیات ضد التهابی و ضد پیری آن بررسی شد و نتایج محتوای آنتی اکسیدانی (محتوای پلی فنل و فلاونوئید) بسیار بالایی را نشان داد ه می تواند رادیکال های آزاد مخرب پوست را حنثی کرده و طراوت و جوانی پوست را حفظ کند.

عصاره گل ساعتی هیچ گونه سمیت سلولی نداشت و در عین حال در غلظت 100 میکروگرم بر میلی لیتر اثرات ضد التهابی داشت. به دلیل سمیت کم و توانایی مهار ژن های منجر به پیری پوست،  گفته می شود که عصاره گل ساعتی پتانسیل استفاده در فورمولاسیون محصولات مراقبت پوستی را دارد (6).

[1] Chrysin

[2] Benzoflavone

[3] Harmala Alkaloids

[4] Glycosides

[5] Orientin

[6] Isoorientin

[7] vitexin

[8] isovitexin

[9] orientin

[10] isoorientin

[11] apigenin

[12] kampferol

[13] β-carboline

[14] harman

[15] harmine

[16] harmalol

[17] cyanogenic glycoside

[18] gynocardin

[19] prostaglandin

[20] dermatophytosis

1. Ravi, M. (2021). The active compounds of Passiflora spp and their potential medicinal uses from both in vitro and in vivo evidences. Journal of advanced Biomedical and Pharmaceutical Sciences, 4(1), 45-55.
2. Tiwari, S., Singh, S., Tripathi, S., & Kumar, S. (2015). A pharmacological review: Passiflora species. Asian Journal of Pharmaceutical Research, 5(4), 195-202.
3. Gomathy, N., Dhanasekar, K. R., & Trayambak, D. (2019). An Effective but Forgotten Therapy in Dysmenorrhea. Journal of South Asian Federation of Obstetrics and Gynaecology, 11(3), 203-206.
4. کاظمیان، ا.، و سرشتی، م.، و فروزنده، ن.، و اکبری، ن. (1385). بررسی تاثیر گیاه گل ساعتی (پاسیون فلاور) بر گرگرفتگی دوران یائسگی زنان تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهر اصفهان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام, 14(2), 41-47. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=59586
5. Natarajan, D., Mohanasundari, C., & Srinivasan, K. (2011). Anti-Dermatophytic Activity of Passiflora Foetida L: An Exotic Plant. International Journal Of Phytopharmacy Research, 2, 72-74.
6. Lee, J. N., & Kem, Y. S. (2020). Availability of Passiflora Caerulea Extract as Inner Beauty Material. Journal of the Korean Applied Science and Technology, 37(5), 1180-1189.

• خواص عصاره کنگرفرنگی
• قوی ترین گیاه ضدیبوست
• خواص عصاره شیرین بیان برای معده
• عصاره هیدروالکلی چیست
• عصاره آویشن
• عصاره سرخارگل
• عصاره سنا