عصاره شیرین بیان برای پوست  و تاثیر آن بر لکه های پوستی

شیرین بیان با نام علمی Glycyrrhiza glabra یکی از پرمصرف ترین گیاهان از تاریخ پزشکی باستانی است که هم به عنوان دارو و هم به عنوان یک گیاه طعم دهنده شناخته می شود. عصاره از ریشه های این گیاه به روش استخراج با حلال و سپس تغلیظ عصاره به دست می آید. عصاره شیرین بیان سرشار از آنتی اکسیدان های طبیعی است که خصوصا برای روشن کردن پوست و از بین بردن لک مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله ما برخی از مطالعات علمی انجام شده روی عصاره شیرین بیان برای پوست و لکه های پوستی را مورد بررسی خواهیم داد.

گیاه شیرین بیان حاوی ترکیبات موثره مختلفی مانند گلیسیریزین[1]، β-گلیسیرتینیک اسید[2]، گلابرین[3] A و B و ایزوفلاون ها[4] است که فعالیت های بیولوژیکی مختلفی نشان می دهند. تاثیر عصاره شیرین بیان بر روی پوست عمدتاً به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی ساپونین های تری ترپن[5] و فلاونوئیدها[6] نسبت داده می شود.

این ترکیبات سبب سفید شدن پوست، روشن‌ کردن پوست، ضد پیری، ضد التهاب، نرم‌کننده، ضد آکنه بوده و از پوست در برابر نور محافظت می کنند. وجود این ترکیبات موثره و غلظت این ترکیبات معیار قیمت عصاره شیرین بیان می باشد (1).

دلایل مختلفی سبب ایجاد لک و التهاب پوستی شود. برای مثال، افزایش تولید و تجمع ملانین[6] در پوست به صورت موضعی منجر به ایجاد رنگدانه یا لکه تیره در بخش های خاصی از صورت می شود. تولید ملانین توسط آنزیم های تیروزیناز[7] و در نتیجه تابش نور UV انجام می شود. به همین دلیل، یکی از راه های جلوگیری از تولید ملانین، مهار فعالیت تیروزیناز است. عصاره موجود در ریشه شیرین بیان حاوی ترکیباتی چون گلابریدین (یک ترکیب ایزوفلاونی) است که به عنوان یک آنتی اکسیدان، محافظت کننده عصبی، ضد التهاب، ضد اگزما، ضد خارش و همچنین عامل روشن کننده عمل کرده و می تواند فعالیت تیروزیناز را مهار کند (3).

لک صورت یکی از عوارض شایع در افرادی است که در معرض نور آفتاب قرار می گیرند. نور آفتاب باعث می شود که میزان پیگمنت های پوست افزایش یافته و تبدیل به لک شود. برای درمان این مشکل معمولا از داروهایی استفاده می شود که میزان رنگدانه های پوست را کاهش دهد. ترکیباتی که در عصاره شیرین بیان وجود دارد (گلابریدین[8] و لیکوریتین[9]) می تواند خاصیت روشن کنندگی روی پوست داشته باشد.

جهت روشن کردن پوست، این عصاره به عنوان جزءی از فورمولاسیون کرم یا ماسک شیرین بیان برای لک مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال، در مطالعه ای که روی 38 زن مبتلا به ملاسما (لک صورت) انجام شد، کرم حاوی شیرین بیان به مدت 8 هفته دو بار در روز روی پوست آنها استفاده شد. نتایج نشان داد که استفاده از عصاره شیرین بیان در فورمولاسیون کرم می تواند به صورت موثری سبب کاهش پیگمنت های پوست شده و لک های صورت را کاهش دهد (2).

برای بررسی تاثیر ماسک شیرین بیان برای سفیدی پوست، محققان عصاره اتانولی این گیاه را در فورمولاسیون کرم صورت مورد استفاده قرار دادند. کرم های حاوی 01/1 درصد عصاره ریشه شیرین بیان دارای رنگ سفید متمایل به زرد، بوی معطر، بافت نرم، یکنواخت بودند. نتایج نشان داد که عصاره ریشه شیرین بیان موجود در این کرم ها توانست باعث مهار تیروزیناز شده و سبب روشن تر شدن پوست شود (3).

در مطالعه بالینی مشابه دیگری، تاثیر استفاده از کرم های حاوی عصاره ریشه بیان روی روشن شدن پوست مورد بررسی قرار گرفت. محققان دو نوع کرم یکی حاوی عصاره و یکی بدون عصاره تهیه کرده و به مدت 4 هفته روی دو گروه از داوطلبین آزمایش کردند. نتایج پس از گذشت دوره آزمایش نشان داد در پوست آن دسته از داوطلبین که کرم حاوی عصاره شیرین بیان استفاده کرده بودند ملانین کمتری تولید شده و در نتیجه نسبت به آنهایی که کرم معمولی استفاده کرده بودند پوست روشن تری داشتند (1).

به طور کلی شیرین بیان ماده ای ایمن است و مصرف آن در مقدار متعادل برای انسان مخاطره آمیز نیست. با این حال مصرف میزان بالای آن مانند هر ماده دیگری می تواند برای بدن زیان بار باشد. گفته می شود مصرف خوراکی روزانه 4.5 گرم شیرین بیان (که فاقد گلیسریزین باشد) به مدت 4 ماه ایمن است. این در حالی است که مصرف روزانه 5 گرم شیرین بیان که حاوی گلیسریزین باشد به مدت طولانی ممکن است در افرادی که بیماری های قلبی، کلیوی، یا فشار خون بالا دارند سبب عوارض شود. مهمترین عوارض جانبی شیرین بیان و گلیسیریزین فشار خون بالا و اختلالات ثانویه ناشی از کاهش سطح پتاسیم خون است (4).

همچنین اعتقاد بر این است که استفاده از ژل یا کرم حاوی 2% شیرین بیان برای پوست به مدت 2 هفته احتمالا هیچ عارضه ای برای پوست در بر نخواهد داشت و تا کنون هیچ گزارشی مبنی بر عوارض استفاده موضعی شیرین بیان روی پوست گزارش نشده است (5).

[1] glycyrrhizin

[2] β‐glycyrrhetinic acid

[3] glabrin

[4] isoflavones

[5] triterpene saponins

[6] flavonoids

[7] melanin

[8] tyrosinase

[9] Glabridin

[10] Liquiritin

1.  Akhtar, N., Khan, M. S., Iqbal, A., Khan, B. A., & Bashir, S. (2011, February). Glycyrrhiza glabra extract cream: effects on skin pigment ‘Melanin’. In 2011 International Conference on Bioscience, Biochemistry and Bioinformatics IPCBEE (Vol. 5). Singapore: IACSIT Press.
2.  مطوریان پور حسین، رشیدی پور مرضیه، دلفان بهرام، طراحی محمد جواد. بررسی تاثیر عصاره ریشه گیاه شیرین بیان بر درمان ملاسما. مجله علمی پژوهشی یافته
3.  Noor, S. U., Faridah, F., & Michico, M. (2016). Formulation Of Liquorice Root Extract (Glycyrrhiza Glabra L.) As Skin Whitening Cream. Indonesian Journal of Plant Medicine, 9(2), 93-99.
4. 4) Nazari, S., Rameshrad, M., & Hosseinzadeh, H. (2017). Toxicological effects of Glycyrrhiza glabra (licorice): a review. Phytotherapy research, 31(11), 1635-1650.
5.  https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-881/licorice

• طرز تهیه عصاره گیاهان
• گل ساعتی برای قاعدگی
• استخراج عصاره زعفران
• عصاره گیری گیاهان دارویی