عصاره هیدروالکلی بنفشه :
- نام علمی بنفشه: Viola odorata
بنفشه شیرین با نام علمی Viola odorata متعلق به خانواده بنفشه ها و یکی از گونه های جنس Viola است. این گیاه همیشه سبز و چند ساله با ارتفاع حدود 10 سانتی متر و بومی اروپا و آسیا است. زمان گل دهی این گیاه در اواخر زمستان بوده و گل های آن به رنگ بنفش عمیق و رایحه شیرین هستند. بنفشه شیرین به دلیل اهمیت دارویی آن در سیستم دارویی یونانی از قدیم الایام شناخته شده بوده است. از جمله استفاده های سنتی از این گیاه می توان به درمان سیاه سرفه، ضد التهاب، معرق، مدر، نرم کننده، خلط آور، تب بر و ملین اشاره کرد (1).
به طور کلی، گیاه بنفشه حاوی آلکالوئید، گلیکوزید، ساپونین، متیل سالیسیلات، موسیلاژ و ویتامین C 14 است. همچنین عصاره آب و یا الکلی-آبی بنفشه دارای مقادیر بالایی آنتوسیانین (رنگدانه بنفش- آبی) هستند (1). همچنین ماده موثره ویولا کوئرستین[1] در تمام قسمت های گیاه یافت می شود. اسید سالیسیلیک (که به آسپرین طبیعی معروف است) نیز از این گیاه دارویی به دست آمده است. در ریشه ها، برگ ها، گل ها و دانه های یک آلکالوئید ویولن [2] که خاصیت مسهل دارد نیز یافت می شود.
آنالیز فیتوشیمیایی عصاره های هگزانی، بوتانولی، متانولی و آبی بنفشه نشان داد که قسمت های هوایی این گیاه (تمامی قسمت های گیاه بجز ریشه) حاوی فلاونوید[3]، تانن[4]، آلکالوئید[5]، گلیکوزید[6] و ساپونین[7] های مختلف است. این متابولیت ها فعالیت های دارویی متعددی دارند. با استفاده از روش های شناسایی پیشرفته نیز محققان در عصاره هیدروالکلی بنفشه مقادیر کمی ملاتونین شناسایی کردند. از جمله سایر ترکیبات موثره که به مقدار زیاد در اسانس و عصاره بنفشه یافت شده است می توان به مونوترپن[8] ها و سسکوی ترپن فنیل بوتانون[9]، لینالول[10]، بنزیل الکل[11]، α-کادینول[12] و ویریدی فلورول[13] اشاره کرد (2)
در مطالعه دیگری، ترکیبات موثره زیر در عصاره گل بنفشه شناسایی شد:
اسید سالیسیلیک، ویولن، روتین، سیانین، گلیکوزید متیل سالیسیلات، شکر، اسانس، آلکالوئید، ماده رنگی، فریدلین، β-سیتوسترول و الکل های زنجیره مستقیم، ساپونین ها، آلکالوئید ادوراتین، یونون، یونین، گلوکزید، استرمتیل سالیسیلیک، فلاونوئیدها، ترکیبات فنلی، تانن، رزین، استرول، تری ترپین، آنتوسیانین، کلرید ویلانین و میزان بالایی از توکوفرول (5).
در ادامه به خواص عصاره گل بنفشه بر روی پوست، تاثیر آن بر روی ریه، معده، نقش عصاره بنفشه بر روی کنترل تب، بی خوابی و کنترل افسردگی اشاره می شود.
ترمیم سریع زخم یکی از مشکلات مهمی است که بشر در بسیاری از حوادث و رویدادها با آن مواجه بوده است و همواره در تلاش برای یافتن ترکیباتی با کمترین عوارض جانبی جهت ترمیم زخم بوده است. از آنجایی که عصاره گل بنفشه دارای اثرات ضد التهابی و ضد عفونی کننده است، برخی از محققان تاثیر عصاره این گیاه را بر بهبود زخم مورد بررسی قرار داده اند. در یک مطالعه که به همین منظور روی حیوانات مدل انجام شد، روی بدن حیوانات زخم پوستی ایجاد شده و به چند دسته تقسیم شدند.
گروه اول بدون درمان، گروه دوم جهت ترمیم زخم یوسرین، گروه سوم سیلور سولفادیازین 1% و گروه چهارم پماد عصاره گل بنفشه 20% به میزان دو بار در روز دریافت کردند. این مطالعه 21 روز به طول انجامید، طول و عرض زخم در هر گروه هر سه روز یکبار اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که سطح زخم در حیوانات تحت درمان بهویژه گروهی که پماد بنفشه دریافت کرده بودند نسبت به گروه شاهد بسیار کوچکتر شده بود.
همچنین در این گروه ضخامت اپیتلیوم (لایه پوستی) و میزان کلاژن (ترکیبی که در ساخت پوست نقش کلیدی دارد) افزایش بسیاری یافته بود. دلیل این نتایج را می توان به اثرات ضد التهابی ترکیبات مؤثره گل بنفشه نسبت داد. همچنین این احتمال وجود دارد که این اجزا باعث تحریک تولید کلاژن و انقباض سریعتر زخم ها شوند. بنابراین می توان از ترکیبات این گیاه برای درمان زخم ها استفاده کرد (7). با وجود تاثیر قابل توجه عصاره بنفشه برای مو، تاکنون تحقیق مدونی در رابطه با خواص بنفشه برای مو گزارش نشده است.
در یک مطالعه، تاثیر شربت بنفشه بر کاهش سرفه در کودکان مبتلا به آسم متناوب مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، 182 کودک 2 تا 12 ساله مبتلا به آسم متناوب به دو گروه دسته بندی شده و همزمان با درمان های استاندارد رایج به یک گروه شربت بنفشه و به گروه دیگر دارونما داده شد و از نظر میزان سرفه و طول مدت زمانی که سرفه تمام می شود مورد بررسی قرار گرفتند(6).
نتایج نشان داد گروهی که همراه با داروی استاندارد شربت بنفشه نیز مصرف کرده بودند (نسبت به گروهی که فقط داروی استاندارد را مصرف کردند) میزان سرفه تا 50% کاهش یافت. محققان پس از انجام این مطالعه به این نتیجه رسید که استفاده کمکی از شربت بنفشه همراه با داروهای استاندارد میتواند سرفه را در کودکان مبتلا به آسم سرکوب کند (6).
در یک مطالعه، به حیوانات مدل با استفاده از فرمالین آسیب ریه القا شد و جهت درمان از عصاره آبی بنفشه ( به دلیل داشتن خواص ضد التهابی) در مقایسه با هیدروکورتیزون استفاده گردید. این حیوانات از نظر بزرگی ناحیه خونریزی، ضخامت دیواره کیسه های هوایی، پارگی کیسه های هوایی و تغییر پوشش نایژه های ریه مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج نشان داد که عصاره بنفشه می تواند نقش پیشگیری کننده در رابطه با آسیب ریه داشته باشد.
همچنین تاثیر آن بر محلفظت از ریه و رفع آسیب ریه ناشی از فرمالین با اثر هیدروکورتیزون برابر بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عصاره بنفشه می تواند به عنوان یک داروی جایگزین و ایمن تر از داروهای شیمیایی (داروهای کورتیکواستروئیدها) جهت درمان التهاب ریه استفاده شود (8).
همانطور که قبلا اشاره شد، یک آلکالوئید موجود در عصاره بنفشه دارای فعالیت ملین در دستگاه گوارش است. جهت بررسی این موضوع، مطالعه ای روی موشهای صحرایی نشان داد که عصاره های هگزانی، بوتانولی، متانولی و آبی بخش های هوایی بنفشه (با دوزهای 200 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) تاثیر ملین دارد. خصوصا عصاره های بوتانولی و آبی می توانند تحرک دستگاه گوارش را به طور قابل توجهی افزایش دهند (2).
در یک مطالعه، از روغن بنفشه به عنوان درمان مکمل برای کنترل تب در کودکان مورد ارزیابی قرار گرفت. در این مطالعه، 41 کودک تب دار به دو گروه تقسیم شدند و در یک گروه از روغن بنفشه و در گروه دوم از دارونما استفاده شد. میانگین دمای بدن کودکانی که گروه داروی روغن بنفشه (20 قطره) را دریافت کرده بودند 30، 60 و 240 دقیقه پس از استفاده از بنفشه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که ميانگين دمای بدن این کودکان پس از 30 دقيقه مصرف به صورت قابل توجهی كاهش یافت در حالي كه در گروهی که دارونما گرفته بودند کماکان تب بالا مشاهده شد (4).
تحقیقات مختلفی روی تاثیر آرامبخشی عصاره بنفشه انجام شده است. در یک مطالعه، اثر آرام بخش و قبل از بیهوشی بنفشه معمولی روی حیوانات مدل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره متانول و کلروفرم (70:30) بنفشه دارای اثرات آرام بخش و پیش از بیهوشی بهتری نسبت به دیازپام، وابسته به دوز است. همچنین گفته می شود که عصاره های متانولی و آبی اندام هوایی عصاره بنفشه به طور قابل توجهی در کاهش درد های اعصاب محیطی و مرکزی تاثیر گزار است (2). با وجود تاثیر ضد درد، احتمالا از جمله خواص گل بنفشه برای قاعدگی می توان به تاثیر آن برای رفع دردهای قاعدگی بهره برد.
در یک مطالعه تجربی برای ارزیابی اثر ضد افسردگی عصاره هیدروالکلی بنفشه روی موش بررسی گردید. 114 موش به طور تصادفی به 4 گروه تقسیم بندی شدند: گروه کنترل (10 میلیلیتر بر کیلوگرم دارونما، داخل صفاقی)، فلوکستین (20 میلیگرم بر کیلوگرم، داخل صفاقی)، ایمی پرامین (30 میلیگرم بر کیلوگرم، داخل صفاقی) و عصاره بنفشه (50، 100، 200، 400 میلیگرم) به این حیوانات داده شد. فعالیت شبه ضد افسردگی توسط تست های رفتاری نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره بنفشه (100 تا 400 میلیگرم بر کیلوگرم) می تواند مشابه فلوکستین عمل کرده و اثر ضد افسردگی در حیوانات داشته باشد (5).
عصاره و اسانس بنفشه یک داروی شناخته شده در طب سنتی ایران است که باعث القای خواب در بیماران دچار مشکل بی خوابی می شود. بی خوابی شایع ترین اختلال خواب است که کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش می دهد. با توجه به عوارض جانبی داروی خواب آور و افزایش تقاضا برای جایگزین های طب جایگزین، برخی از محققان به استفاده از عصاره یا اسانس بنفشه برای حل این مشکل روی آورده اند. در تحقیقی که به این منظور انجام شد، اثربخشی عصاره بنفشه در 50 بیمار مبتلا به بیخوابی مزمن مورد بررسی قرار گرفت.
درمان این بیماران شامل استفاده از قطره بنفشه در داخل بینی که هر شب قبل از خواب به مدت یک ماه این درمان را انجام دادند. نتایج نشان داد بیمارانی پس از یک ماه مصرف قطره بنفشه در مقایسه با قبل از شروع درمان خواب بهتری داشته. در عین حال مصرف این عصاره هیچ عارضه جانبی جدی نداشت و تنها چند بیمار عوارض خفیف و جزئی نشان دادند. این نتایج نشان می دهد که عصاره بنفشه می تواند به عنوان یک داروی گیاهی ایمن، قابل تحمل و موثر در بیماران مبتلا به بی خوابی مزمن ارائه شود (3).
[1] Viola-quercetin
[2] alkaloid violine
[3] flavonoids
[4] tannins
[5] alkaloid
[6] glycoside
[7] saponin
[8] Monoterpene
[9] sesquiterpene phenyl butanone
[10] linalool
[11] benzyl alcohol
[12] α-cadinol
[13] viridiflorol
1- Mittal, P., Gupta, V., Goswami, M., Thakur, N., & Bansal, P. (2015). Phytochemical and pharmacological potential of viola odorata. International Journal of Pharmacognosy (IJP), 4, 693.
2- Feyzabadi, Z., Ghorbani, F., Vazani, Y., & Zarshenas, M. M. (2017). A critical review on phytochemistry, pharmacology of Viola odorata L. and related multipotential products in traditional Persian medicine. Phytotherapy research, 31(11), 1669-1675.
3- Feyzabadi, Z., Jafari, F., Kamali, S. H., Ashayeri, H., Aval, S. B., Esfahani, M. M., & Sadeghpour, O. (2014). Efficacy of Viola odorata in treatment of chronic insomnia. Iranian Red Crescent Medical Journal, 16(12).
4- Tafazoli, V., Shahriari, M., Heydari, M., Nikbakht, H. A., Zarshenaas, M. M., & Nimrouzi, M. (2020). The Effect of Viola Odorata L. Oil for Fever in Children: A Randomized Triple-blinded Placebo-controlled Clinical Trial. Current drug discovery technologies, 17(5), 696-703.
5- Fazeenah, A. A., & Quamri, M. A. (2020). Banafsha (Viola odorata Linn.)-A Review. World Journal of Pharmaceutical Research, 9(10), 514-537.
6- Qasemzadeh, M. J., Sharifi, H., Hamedanian, M., Gharehbeglou, M., Heydari, M., Sardari, M., … & Minae, M. B. (2015). The effect of Viola odorata flower syrup on the cough of children with asthma: a double-blind, randomized controlled trial. Journal of evidence-based complementary & alternative medicine, 20(4), 287-291.
7- Feyzabadi, Z., Ghorbani, F., Vazani, Y., & Zarshenas, M. M. (2017). A critical review on phytochemistry, pharmacology of Viola odorata L. and related multipotential products in traditional Persian medicine. Phytotherapy research, 31(11), 1669-1675.
8- Koochek, M. H., Pipelzadeh, M. H., & Mardani, H. (2003). The effectiveness of Viola odorata in the prevention and treatment of formalin-induced lung damage in the rat. Journal of herbs, spices & medicinal plants, 10(2), 95-103.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.