سویا یا لوبیای روغنی با نام علمی آن Glycine max از خانواده بقولات و زیر خانواده Papilionaceae است. این گیاه از گیاهان قدیمی و بومی آسیاست که سالها قبل از میلاد در شمال شرقی چین شناسایی و کشت آن متداول شد. در حدود سی سال پیش نیز، با ابداع روش های مدرن کاشت، ارقام سازگار با شرایط محیطی متفاوت آن تولید شده و در بسیاری از نقاط جهان شروع به کشت و استفاده از فراورده های آن کردند (1).
دانه سویا و فراورده های آن منبعی غنی از فیتواستروژن ها[1] هستند. فیتواستروژن، استروژن یا هورمون های گیاهی است که می توانند در بدن به گیرنده های استروژن متصل شده و عملکردهای استروژن های انسانی را تقلید کند. فیتواستروژن ها 2 دسته اصلی دارند: 1) فلاونویید[2]ها و غیر فلاونوییدها. فیتواستروژن های اصلی که در غذاهای مصرفی انسان ها وجود دارند در دسته فلاونوییدها بوده و خود به چندین زیر دسته تقسیم می شوند. از جمله این زیر دسته ها می توان به ایزوفلاون[3] ها به ویژه جنیستئین[4] و دایدزئین[5] اشاره کرد. استرادیول نیز از جمله فیتوسترول های سویا است. جنیستئین و استرادیول خاصیت محافظت عصبی نیز دارند (2).
فسفاتیدیل سرین[6] دیگر ماده موثره موجود در عصاره سویا است. این ترکیب به وفور در مغز و غشای سلول های عصبی یافت می شود. در نتییجه مصرف مکمل هایی که حاوی مقادیر زیاد این ماده هستند می تواند سطح انرژی، تمرکز، حافظه و بسیاری از موارد این چنینی را در انسان افزایش دهد.
اجزای مهم سویا که فعالیت بیولوژیکی از خود نشان می دهند شامل پروتئین ها و پپتیدها، ساپونین ها، ایزوفلاون ها و مهارکننده های پروتئاز هستند. خواص دانه سویا در طب سنتی نیز بسیار زیاد است. برای مثال از منظر طب سنتی، سویا و فراورده های آن مانند عصاره سویا سبب کاهش کلسترول و پیشگیری از سرطان می شوند.
گزارش شده است فراورده های سویا که حاوی مقادیر بالایی ایزوفلاونوئید هستند می توانند اثر ضد دیابتی داشته باشند. علاوه بر این، عصاره سویا می تواند مانع از جذب گلوکز از سلول های دیواره روده شود. استیگماسترول[7] که یک یک فیتواسترول مشتق شده از سویا است در شرایط درون تنی و برون تنی فعالیت ضد دیابتی بالایی داشته و تأثیر قابل توجهی در درمان دیابت نوع 2 نشان می دهد (3).
سرطان در حقیقت رشد سلولی غیرعادی است که یا در یک نقطه و اندام بدن رخ داده و یا در کل بدن گسترش می یابد. گزارش شده است که عصاره تخمیر شده شیر سویا می تواند تکثیر سلولی سرطان روده بزرگ را در انسان در محیط برون تنی سرکوب کند. مصرف سویا و فرآورده های آن می تواند تأثیر قابل توجهی روی تنظیم میزان آنزیم های ماتریکس متالوپپتیداز[8] و پیشگیری از سرطان داشته باشند. همچنین تحقیقاتی روی مهار رادیکال های اکسیژن (که سبب ایجاد سرطان می شوند) و گیرنده های استروژن مثبت در سرطان سینه نیز انجام شده است. پپتیدهای سویا نیز به عنوان فراورده سویا که دارای خواص ضد سرطانی هستند شناخته شده اند. مطالعاتی که در این زمینه انجام شد است نشان می دهد که بیشتر پپتیدهای عصاره سویا که خواص ضد سرطانی دارند مربوط به بخش 2S پروتئین های سویا هستند (3).
از طرف دیگر، ایزوفلاون های سویا به عنوان ترکیبات غذایی تعریف می شوند که نقش بالقوه در کاهش بروز سرطان های مختلف مانند سرطان پروستات و سینه دارند. تحقیقات مختلف نشان داده اند که جنستئین (ایزوفلاون غالب موجود در سویا) قابلیت مهار سرطان زایی در مدل های حیوانی را دارد. اثر بازدارندگی جنیستئین بر سلولهای سرطانی انسان از طریق کنترل ژن‌های مرتبط با تنظیم چرخه سلولی و آپوپتوز[9] (مرگ سلولی) است. به طور کلی، تأثیر ضد سرطان ایزوفلاون های سویا در نتیجه واکنش با گیرنده های استروژنی است. در این رابطه، تاثیر دوزهای مختلف ایزوفلاون های سویا روی کنترل آپوپتوز، رشد و بقای سلول، خواص آنتی اکسیدانی یا مهار رگ زایی و متاستاز سلولهای سرطان پستان نیز مورد بررسی قرار گرفته است (3).
عصاره سویا که حاوی پروتئین ها و پپیتدهای آن است نیز می تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش سطح کلسترول افراد عادی و افرادی با سطح کلسترول بالا داشته باشد. طبق یک بررسی، مصرف پروتئین سویا می تواند سطح چربی خون (کلسترول تام، تری گلیسیرید و کلسترول LDL) را به طور قابل توجهی در انسان کاهش دهد (4 و 5). همچنین ایزوفلاون های موجود در عصاره سویا می تواند نشانگرهای خطر بیماری های قلبی عروقی را در مردان کاهش داده و در دوران یائسگی زودرس، به بهبود نشانگرهای خطر بیماری های قلبی عروقی زنان نیز کمک کند. عدم ثبات فشار خون یکی از نشانگرهای خطر برای بسیاری از بیماری های قلبی-عروقی است.
چاقی و اضافه وزن یکی از مشکلات اصلی سلامت در سطح جهان است که می توان گفت تبدیل به یک پاندمی در جهان شده است. به طور کلی می توان گفت که بافت چربی به دو روش سبب چاقی می‌شود: 1) هیپرتروفی[10] (افزایش اندازه سلولهای چربی) و هیپرپلازی[11] (افزایش تعداد سلولهای چربی). نشان داده شده است که ایزوفلاون های سویا در کاهش هر دو فرآیند موثر هستند. سویا و فراورده های آن منابع خوبی از ایزوفلاون ها هستند. این ترکیبات موثره می توانند به گیرنده های استروژنی درون سلولی متصل شده و به کاهش تجمع لیپیدها و توزیع بافت چربی کمک کنند. در حقیقت، گیرنده های استروژنی در سلول ها و اندام های مختلف از جمله بافت های چربی وجود داشته و عملکرد مهمی در تنظیم متابولیسم و توزیع چربی در بدن دارند. برای مثال، جنستئین که یک ایزوفلاون است می تواند سبب افزایش تجزیه چربی شود. دایدزئین که دیگر ایزوفلاون سویا است نیز مانع از افزایش وزن بدن و رسوب چربی در کبد می شود (3).
از هورمون استروژن به عنوان درمان جایگزین هورمونی برای بهبود علائم پیری پوست در زنان یائسه استفاده می شود. ایزوفلاون های عصاره سویا دارای فعالیت بیولوژیکی مشابه با استروژن بوده و در نتیجه استفاده موضعی از آن می تواند روند پیر شدن پوست را به تاخیر اندازد. در مطالعه ای که روی حیوانات مدل شده بود، میزان هیدراتاسیون و قابلیت ارتجاعی پوست موش های یائسه پس از درمان موضعی 48 روزه با ترکیبات حاوی عصاره سویا نشان داد که جذب پوستی این عصاره هیچ اثر منفی در سلول های رحم، کبد، و کلیه ایجاد نکرده و در عین حال توانسته بود روند پیری پوست را به تاخیر بیاندازد (6).
گفته می شود که سویا از ریزش مو جلوگیری کرده یا آن را کاهش می دهد. نتایج یک مطالعه نشان داده است که افزایش غلظت عصاره سویا، می تواند با تقویت پاپیلاهای پوستی (که فولیکول مو را بسط داده و عمل ساخت تارهای مو را انجام می دهند)، رشد مو را به طور قابل توجهی تقویت کرده و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل خون را افزایش داده و همزمان پراکسیداسیون لیپید و سطح تری گلیسیرید را کاهش دهد. این نتایج نشان می دهد که عصاره سویا رشد مو را تقویت کرده است و می تواند مانع از ریزش مو شود (7). همچنین در بررسی دیگری که انجام شد، نتایج بالینی روی انسان نشان دادند که مصرف شامپو حاوی عصاره سویا می تواند تراکم مو را پس از 24 هفته بهبود دهد. این محققان گزارش کردند که مکانیسم اثر عصاره سویا مشابه با مکانیسم ماینوکسیدل (داروی رایج مهار کننده ریزش مو و افزایش رشد مو) در فولیکول های مو است و می تواند ریزش مو را مهار کند (8)
[1] phytoestrogens
[2] Flavonoids
[3] isoflavone
[4] Genistein
[5] Daidzein
[6] Phosphatidylserine
[7] Stigmasterol
[8] Matrix metalloproteinases
[9] Apoptosis
[10] hypertrophy
[11] hyperplasia
| 021-58146000 | |
| info@pardisextract.de | |
| تهران، خیابان وزرا، خیابان بهمن کشاورز، پلاک 13، واحد4 شرکت پردیس عصاره ترشیز |
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.