گیاه سنا از خانواده گل ارغوان بوده و گونه های بسیار متعددی دارد. در بین این گونه ها، سنای هندی با نام علمی Cassia angustifolia Vahl. با ارزشترین گونه بوده و به عنوان گیاه دارویی در طب قدیم مورد استفاده قرار می گرفته است. منشا این گیاه عربستان و سومالی بوده و در هندوستان بومی شده است (1). در این مقاله به بررسی ترکیبات موثره دارویی این گیاه و همچنین کاربرد های درمانی آن خواهیم پرداخت.
سنا بومی مناطق گرمسیری است و تعداد کمی از گونه های آن در مناطق معتدل نیز یافت می شود. از برگ و میوه گیاه سنا برای تهیه داروهای گیاهی و چای و نیز برای درمان بیماری ها و شرایط مختلف از جمله یبوست، سندرم روده تحریک پذیر، چاقی و بواسیر استفاده می شود. این میوه نسبت به برگ سنا عملکرد ملایم‌تری دارد. سنا بیشتر به دلیل اثرات ملین آن شناخته شده است زیرا حاوی ترکیباتی به نام سنوزیدها است. این ترکیبات پوشش روده را تحریک می کنند که به گیاه توانایی ملین می دهد. سنا همچنین با تعدادی نام رایج از جمله سنا الکساندریا، سنا سنا، کاسیا آنگوستیفولیا و کاس شناخته می شود.
به طور کلی گیاه سنا دارای ترکیبات موثره ای چون آنتراکینون[1] ها، فلاونوئید[2] ها، پلی ساکاریدها و موسیلاژ است. خود آنتراکینون ها شامل مجموعه ای از از ترکیبات است که مهمترین آنها ریین[3]، امودین[4]، ابتوسین[5] و سنوزید[6] های A و B نام دارند. سنوزید ها مهمترین ترکیبات موثره سنا هستند و برای ارزیابی کیفیت عصاره میزان این ماده موثره سنجش می گردد (2). به طور کلی، ترکیبات موثره عصاره سنا به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:
این ترکیبات مواد رنگی هستند که خاصیت مسهلی گیاه به آنها نسبت داده می شود. مهمترین گلیکوزیدهای آنتروکوینونی، سنوزیدهای A و B می باشند. سنوزیدها در حین خشک کردن گیاه و بر اثر اکسیداسیون آنزیمی تشکیل می شوند در نتیجه نحوه خشک کردن گیاه تاثیر قابل توجهی بر کیفیت و مقدار سنوزیدها دارد.
موسیلاژها ترکیبات کربوهیدراتی هستند که که پس از جذب آب متورم می شوند. این ترکیبات می توانند لایه ای روی غشای معده ایجاد کرده و آن را محافظت کنند. به همین دلیل می توان از موسیلاژ برای درمان زخم های دستگاه گوارش استفاده کرد. کربوهیدرات های موجود در موسیلاژ سنا شامل گالاکتوز[7]، آرابینوز[8]، رامنوز[9] و گالاکتورونیک اسید[10] می باشند (1).
مهمترین ترکیبات فلاونوئیدی این گیاه کامپفرول[11]، و ایزورامنتین[12] هستند. فلاونوئیدها ترکیباتی هستند که خواص آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی بالایی دارند (1).
از جمله ساپونین های موجود گیاه سنا بتا سیتوسترول[14] را می توان نام برد که یک استرول گیاهی است. این ترکیب دارای اثر ضد قارچی و ضد سرطانی است (1).
ترکیبات رزینی موجود در برگ سنا دارای خاصیت ضد باکتری در برابر استافیلوکوک ها می باشند (1).
مهمترین مرحله در استخراج ترکیبات موثره گیاه سنا نحوه عصاره گیری از آن است چرا که کیفیت و مقدار ماده موثره استخراج شده ارتباط مستقیمی با اندام مورد عصاره گیری گیاه و حلال های انتخابی دارد. در حقیقت روش مناسب عصاره گیری سبب می شود که کارایی استخراج ترکیبات موثره گیاه به صورت قابل ملاحظه ای افزایش یابد. از جمله روش های رایج استخراج عصاره گیاه سنا روش خیساندن است که در صورتی که همراه با همزدن باشد کارایی بسیاار بالاتری خواهد داشت. حلال موثر جهت استخراج حداکثری سنوزید نیز حلال الکلی یا هیدروالکلی است. طی مطالعاتی که تاکنون انجام شده است، بهترین روش جهت استخراج عصاره برگ سنا، خیساندن آن در حلال و هم زدن می باشد که با این روش بیشترین ماده موثره یعنی سنوزید استخراج می گردد (2).
تقریباً تمام قسمت های گیاه سنا دارای ارزش دارویی است. این گیاه قرن هاست که توسط پزشکان سنتی در هند استفاده می شود. در چین مدت‌هاست که از برگ‌های آن برای اثرات ملین استفاده می‌شود، اما برخی نگرانی‌های ایمنی در مورد استفاده از برگ‌ها وجود دارد.
بسیاری از مردم آن را با چای سبز ترکیب می‌کنند یا عسل اضافه می‌کنند تا نوشیدنی آن دلپذیرتر شود. برگ های این گیاه قوی ترین قسمت گیاه با بهترین خواص ملین محسوب می شوند. غلاف و میوه آن نیز دارای اثرات ملین هستند اما اثر ملایم تری دارند و خطر عوارض جانبی کمتری وجود دارد.
برای پاکسازی روده بزرگ سنا به دلیل خاصیت ملین آن به عنوان یک گیاه پاک کننده نیز به بازار عرضه می شود. تمرین‌کنندگان چینی از برگ‌ها برای پاک کردن ضایعات و گرمای انباشته شده در روده استفاده می‌کنند. این می تواند به دفع ذرات و مواد غذایی راکد از معده کمک کند و گاهی اوقات برای پاکسازی روده بزرگ بیمار قبل از عمل جراحی یا کولونوسکوپی استفاده می شود.
برای بواسیر برای هر کسی که از حملات ناراحت کننده، دردناک و اغلب شرم آور بواسیر رنج می برد، سنا ممکن است برای شما تسکین طبیعی ایجاد کند. این کار به این دلیل است که می تواند به کاهش تورم و تحریک ناشی از هموروئید کمک کند و همچنین باعث بهبود موثر می شود.
کاهش وزن سنا به دلیل اثرات ملین آن گاهی به عنوان یک گیاه کاهش وزن به بازار عرضه می شود. نوشیدن مقدار زیادی چای سنا ممکن است به سیر کردن اشتهای شما برای مدت طولانی تری کمک کند. همچنین ممکن است به حذف سموم و ذرات غذا از روده کمک کند و به بهبود جذب مواد مغذی و متابولیسم مطلوب کمک کند.
خواص ضد باکتریایی و سلامت دهان سنا حاوی تانن ها و روغن های فرار با خواص ضد باکتریایی است که ممکن است به مهار رشد میکروبی و جلوگیری از عفونت های باکتریایی و قارچی کمک کند. برخی افراد برگ سنا را می جوند به همان روشی که افراد تنباکو را برای درمان عفونت های دهان و عفونت های دردناک لثه یا التهاب لثه می جوند.
در ادامه به مهمترین خواص عصاره سنا و تاثیر آن بر یبوست، کبد، خاصیت ضدمیکروبی و عوارض استفاده بیش از حد آن می پردازیم:
عصاره سنا از دیرباز به عنوان مسهل کاربرد داشته است. محققان اثر ملین این گیاه را به وجود سنوزیدها و ریین آنترون نسبت می دهند. مکانیسم عمل عصاره این گیاه به این صورت می باشد که پس از جذب از روده، آنتراکینون های موجود در عصاره مانع از جذب آب از روده شده و حجم و فشار محتویات روده افزایش می یابد. با افزایش حجم و فشار محتوایت روده، حرکات ماهیچه های روده افزایش یافته و سبب افزایش دفع می گردد. اثر مسهلی عصاره سنا مرتبط با میزان آنتراکینون های آن می باشد. عصاره این گیاه خصوصا برای بیمارانی که نیاز به کولونوسکوپی یا جراحی دارند و باید روده آنها کاملا تخلیه باشد تجویز می شود. گزارش شده است که عملکرد دوزهای بالای عصاره سنا برای تخلیه روده نسبت به روغن کرچک نیز بالاتر است (1)
عصاره هیدروالکلی گیاه سنا می تواند سبب کاهش نشانگر های موجود در سرم خون شود. کاهش این نشانگرها به معنی محافظت از سلول های کبدی است. همچنین عصاره این گیاه می تواند با کاهش میزان بیلی روبین در سرم خون از سلول های کبد محافظت کند (3). در تحقیقی که روی شربت عصاره سنا شد مشخص گردید که شاخص های بیوشیمیایی فعالیت کبد و کلیه 24 ساعت پس از تجویز شربت تغییر خاصی نداشته است (4).
عصاره برگ سنا خاصیت ضد قارچی بالایی در برابر قارچ های آسپرژیوس نایجر[15] (کپک سیاه) و آسپرژیلوس فلاووس[16] (کپک زرد) دارد. در اثر رشد این دو قارچ در مواد غذایی ترکیباتی به نام آفلاتوکسین[17] تولد می شود که سرطان زا هستند (1).اثر ضد قارچی این گیاه مربوط به ترکیباتی به نام کریسوفانول[18] و سایر آنتراکینون هایی چون امودین و ریین می باشد. همچنین آنتراکوینون های موجود در عصاره این گیاه دارای خواص ضد ویروسی در برابر ویروس تبخال تیپ I هستند. از طرف دیگر، رزین های موجود در این گیاه نیز در برابر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس[19] فعالیت کشندگی دارند (1). عصاره این گیاه در برابر باگتری شیگلا خاصیت بازدارندگی دارد. شیگلا[20] باکتری عامل ایجاد اسهال خونی در انسان است (3).
مصرف همزمان عصاره این گیاه ممکن است با داروهایی که سبب کاهش پتاسیم خون می شوند تداخل ایجاد کنند. همچنین از جمله عوارض مصرف عصاره این گیاه ایجاد دلپیچه (شدید یا خفیف) است. مصرف این عصاره در طولانی مدت یا مصرف بیش از حد میزان تجویزی می تواند سبب ایجاد اسهال و از دست رفتن آب و الکترولیت های بدن خصوصا پتاسیم شود. از طرف دیگر، کاهش پتاسیم خون و دفع متناوب ادرار نیز ممکن است منجر به کاهش گاما گلوبولین[21] خون و التهاب کبد شود (1).
شما می توانید شرکت پردیس عصاره ترشیز که در زمینه استخراج عصاره ها و ترکیبات موثره گیاهی فعال است را جهت خرید عصاره سنا انتخاب کنید و مطمئن باشید که عصاره در بهترین کیفیت و شرایط به دست شما خواهند رسید.
[1] Anthraquinone
[2] Flavonoids
[3] rhein
[4] emodine
[5] Obtusin
[6] sennosides
[7] Galactose
[8] Arabinose
[9] Rhamnose
[10] Galacturonic acid
[11] Kaempferol
[12] Isorhamnetin
[13] Steroidal saponins
[14] Beta-Sitosterol
[15] Aspergillus niger
[16] aspergillus flavus
[17] Aflatoxin
[18] Chrysophanol
[19] Staphylococcus aureus
[20] Shigella
[21] Gamma globulin
| 021-58146000 | |
| info@pardisextract.de | |
| تهران، خیابان وزرا، خیابان بهمن کشاورز، پلاک 13، واحد4 شرکت پردیس عصاره ترشیز |
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.