عصاره هیدروالکلی زنجبیل:
- نام علمی:Zingiber officinale
گیاه زنجبیل با نام علمی Zingiber officinale یک گیاه خوراکی است که از دیرباز به عنوان گیاه دارویی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. زنجبیل از خانواده گیاهان گرمسیری است و بیش از 1200 گونه و 53 جنس دارد. این گیاه چندساله بوده و دارای ریزوم غذه ای با برجستگی های فراوان و منشعب بند بند است. سطح خارجی ریزوم این گیاه زرد نخودی کمرنگ یا قهوه ای روشن با خطوط طولی است (1).
با توجه به محیط کشت جغرافیایی زنجبیل، ترکیبات موثره ریزوم زنجبیل حاوی 1 تا 4% روغن های فرار و اولئورزین است. به طور کلی، از جمله ترکیبات موثره شامل سزکوئی ترپن[1] هایی چون زینجیبرن[2] (عامل اصلی بوی زنجبیل) و کورکومن[3]، بتا سزکوئی فلاندرن[4] و بتا بیزابولن[5] است. همچنین از سایر ترکیبات موثره این گیاه شامل آلدهیدها و الکل های مونوترپن، جینجرول، و شوگائول [6] می باشد (2). در مطالعه دیگری، ترکیبات موثره زنجبیل شامل روغن های فرار (بورنئول[7]، کامفن[8]، سیترال[9]، اکالیپتول[10]، لینالول[11]، فنلاندرن[12]، زینگیبرین[13] و فنل های زینگیبرول[14] (جینجرول[15]، زینگرون[16] و شوگائول) و رزین طبقه بندی می شوند معرفی شدند که شامل 1 تا 3 درصد وزن کلی را تشکیل می دهند. ترکیبات غیرفرار زنجبیل شامل اولئو رزین (4-7.5%) عمدتاً ژیگرول[17] و بیش از 50% نشاسته هستند (3).
در مطالعه ای تأثیر عصاره هیدروالکلی زنجبیل به عنوان مکمل بر پارامترهای منی، FSH، LH، تستوسترون و سرم مردان نابارور مورد بررسی قرار گرفت. همه شرکت کنندگان در این مطالعه دچار مشکل ناباروری بودند. نتایج این مطالعه نشان داد که تعداد اسپرم مردان نابارور پس از درمان با زنجبیل نسبت به قبل از درمان افزایش معنیداری داشته و با تعداد اسپرم تا 16.2٪ افزایش یافته بود. همچنین مشخص شد که تحرک اسپرم مردان نابارور پس از درمان با زنجبیل در مقایسه با قبل از درمان 3/47 درصد افزایش داشت.
همچنین پس از درمان با زنجبیل میزان زنده ماندن اسپرم و مورفولوژی طبیعی اسپرم و حجم انزال مردان مردان نابارور نسبت به قبل از درمان افزایش مشاهده شد. از طرف دیگر در میزان هورمون های FSH، LH و تستوسترون نیز افزایش مشاهده گردید. گلوتاتیون سرم (01/0p<) وجود دارد. افزایش قابل توجهی در سطوح سرمی FSH، LH و تستوسترون در مردان نابارور پس از درمان با زنجبیل در مقایسه با قبل از درمان مشاهده شد. این مطالعه نشان داد که درمان با زنجبیل باعث کاهش معنیدار MDA سرم و افزایش معنیدار LH، FSH و تستوسترون سرم میشود (3).
در مطالعه ای روی 150 نفر از زنان مبتلا به دیسمنوره (قاعدگی دردناک)، این افراد به سه گروه دسته بندی شدند، به گروه اول زنجبیل (کپسولهای 250 میلیگرمی پودر ریزوم زنجبیل) به میزان چهار بار در روز به مدت سه روز از شروع دوره قاعدگی داده شد. گروه دوم با 250 میلی گرم مفنامیک اسید و گروه سوم 400 میلی گرم کپسول ایبوپروفن را با همان پروتکل دریافتی زنجبیل مصرف کردند.
در این مطالعه شدت بیماری، تسکین درد و رضایت از درمان بین گروهها پس از یک قاعدگی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در پایان درمان، شدت دیسمنوره در همه گروهها کاهش یافت و تفاوتی بین گروهها در شدت دیسمنوره، تسکین درد یا رضایت از درمان مشاهده نشد. این یافته نشان می دهد که زنجبیل به اندازه مفنامیک اسید و ایبوپروفن در کاهش درد زنان مبتلا به دیسمنوره اولیه مؤثر بود (4).
ترکیبات موثره بسیاری در عصاره هیدروالکلی زنجبیل وجود دارند. برای مثال، جینجرول ها و شوگائول ها از ترکیبات فعالی هستند که حرکات معدوی- روده ای را افزایش می دهند. همچنین، عصاره این گیاه می تواند اثر ضد استفراغ داشته باشد. در مطالعه ای، عصاره زنجبیل و دیمن هیدرینات (داروی ضد استفراغ) به افراد حساس به تهوع و بیماری مسافرت داده شد و نتایج نشان داد که عصاره زنجبیل نسبت به داروی شیمیایی اثر ضد تهوع بالاتری دارد. همچنین در مطالعه دیگری تایید شد که عصاره زنجبیل می تواند دفعات استفراغ و عرق سرد را در افراد بیمار کاهش داده و نسبت به داروهای شیمیایی رایج تاثیر بهتری داشته است (1).
مکانیسم ضد تهوع این عصاره در نتیجه اثر مستقیم آن روی مجرای معده-روده از طریق تاثیر آن روی سیستم اعصاب مرکزی است. ترکیبات موجود در عصاره زنجبیل می توانند گیرنده های سروتونین (گیرنده های عصبی) را مهار کرده و بدین طریق حالت تهوع را کاهش دهد. میزان مصرف زنجبیل برای جلوگیری از تهوع 500 تا 1000 میلی گرم پودر زنجبیل خشک معادل 2 تا 4 گرم ریزوم تازه است (1).
ویروسهای خانواده کرونا از جمله ویروسهای RNA دار هستند سبب عفونت حاد و مزمن میشود و همچنین ابتلا به سندرم حاد تنفسی کرونا (SARS-CoV) می شوند. در مطالعه ای که روی مردم سودانی انجام شد، مشخص گردید که علیرغم شیوع کووید-19 در سراسر جهان، میزان بروز این بیماری در میان مردم سودانی همچنان بسیار کم است.
در مطالعه ای که روی این جوامع شد، دلیل شیوع پایینتر این عفونت ویروسی در این افراد به عادت روزانه آنها در نوشیدن عصاره زنجبیل به عنوان نوشیدنی گیاهی سنتی ارتباط داده شد. زنجبیل دارای ترکیبات موثره بسیار زیادی است که می تواند سبب بهبود سیستم ایمنی و مبارزه با ویروسهای کرونا شود. با این حال برای اثبات این نظریه، باید مطالعات بیشتری انجام شود (5).
در یک مطالعه، تاثیر عصاره کندر و زنجبیل به عنوان درمان مکمل برای خونریزی شدید قاعدگی زنان مود بررسی قرار گرفت. زنان شرکت کننده در آزمایش به سه گروه تقسیم شده و به طور مجزا به آنها عصاره زنجبیل و ایپوبروفن، عصاره کندر و ایپوبروفن و دارونما سه بار در روز به مدت 7 روز از سیکل قاعدگی داده شد و این تجویز برای دو سیکل قاعدگی متوالی انجام شد. نتایج نشان داد که عصاره زنجبیل و کندر هر دو توانستند میزان خونریزی ماهیانه را نسبت به دارونما کاهش داد و این افراد کیفیت زندگی بالاتری را تجربه کردند (6).
در یک مطالعه تأثیر مصرف زنجبیل و دارونما روی ویژگی های متابولیک و بالینی چاقی مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، 80 زن مبتلا به چاقی به دو گروه دسته بندی شدی، گروه اول با زنجبیل (2 گرم در روز پودر زنجبیل) و گروه دوم دارونما (دو قرص 1 گرمی نشاسته ذرت) به مدت 12 هفته تحت درمان قرار گرفتند. شاخص توده بدنی (BMI) و ترکیب بدن این افراد هر 4 هفته یکبار ارزیابی شد و سطح سرمی لپتین، آدیپونکتین، رزیستین، انسولین و گلوکز قبل و بعد از درمان مورد ارزیابی قرار گرفت.
همچنین مقاومت به انسولین (HOMA-IR) و شاخص بررسی کمی حساسیت به انسولین (QUICKI) نیز محاسبه شد. نتایج نشان داد که مصرف زنجبیل نسبت به دارونما به طور قابل توجهی BMI، انسولین سرم و شاخص مقاومت به انسولین را کاهش داده و حساسیت به انسولین را افزایش داد. در نهایت این محققان اینطور نتیجه گیری کردند که مصرف2 گرم مکمل پودر زنجبیل به مدت 12 هفته تاثیر مفید جزئی بر کاهش وزن و برخی ویژگیهای متابولیکی چاقی نشان میدهد (7).
با افزایش سن انسان، پوست دچار فرآیند پیری بدتر می شود و این فرآیند ممکن است به دلیل بیماری های خاصی مانند دیابت یا استفاده از داروهای موضعی مانند استروئیدها (به دلیل اثر مهاری آنها بر تولید کلاژن) بیش از پیش سرعت یابد. از طرف دیگر، استفاده موضعی از استروئیدها روند بهبود زخم های پوستی را کند کرده و یک کبودی یا ساییدگی ساده ممکن است منجر به ایجاد زخم های مزمن با عواقب ویرانگر شود. مطالعات نشان دادهاند که استفاده از عصاره زنجبیل روی پوست میتواند ساختار و عملکرد پوست را بهبود بخشد و تشکیل زخمهای غیر جوشی را در پوست در معرض خطر کاهش دهد.
ترکیب موثره جینجرول موجود در زنجبیل به تشکیل رگ های خونی جدید در پوست ملتهب و آسیب دیده کمک کرده و روند بهبود زخم را تسریع می کند. زنجبیل گیاه دارویی طبیعی است که دارای خواص آنتی اکسیدانی/ضد التهابی بوده و پتانسیل ترمیم پوست را در بیمارانی که از خراشیدگی یا زخمهای دیر التیام رنج میبرند دارند. مصرف موضعی زنجبیل باعث تحریک پوست نشده و ممکن است داروی موضعی بهتری برای استفاده در چنین مواردی برای بهبود رضایت بیمار باشد (8).
به طور کلی عوارض جانبی زنجبیل در انسان گزارش نشده است، ولی در حیوانات مصرف 2.5 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن روزانه به مدت 7 روز مسمومیت حاد در موش ها ایجاد می کند. همچنن تداخلات دارویی خاصی نیز برای زنجبیل تا کنون گزارش نشده است.
[1] sesquiterpenes
[2] zingiberne
[3] curcumene
[4] Beta-sesquiphellandrene
[5] Beta-bisabolene
[6] shogaols
[7] borneol
[8] camphene
[9] citral
[10] eucalyptol
[11] linalool
[12] phenllandrene
[13] zingiberine
[14] zingiberol
[15] gingerol
[16] zingerone
[17] gigerols
1- کاولی حقیقی، م.، و تولیت، ط. (1380). زنجبیل (Zingiber officinale Roscoe) و درمان های غیر متعارف. گیاهان دارویی, 1(1), 19-28.
2- دادفر فرشته، حسینی سید ابراهیم، بهاءالدینی امین اله. مروری بر خصوصیات فیتوشیمیایی، فارماکولوژیک و فیزیولوژیک گیاه زنجبیل (Zingiber officinale) . تعالی بالینی. ۱۳۹۳; ۳ (۱) :۸۶-۷۲
3- Mares, A. K., Abid, W., & Najam, W. S. (2012). The effect of Ginger on semen parameters and serum FSH, LH & testosterone of infertile men. Tikrit Med J, 18(2), 322-9.
4- Ozgoli, G., Goli, M., & Moattar, F. (2009). Comparison of effects of ginger, mefenamic acid, and ibuprofen on pain in women with primary dysmenorrhea. The journal of alternative and complementary medicine, 15(2), 129-132.
5- Magzoub, M. (2020). Life style guideline of ginger (Zingiber officinale) as prophylaxis and treatment for coronaviruses (SARS-CoV-2) infection (COVID-19). Saudi Journal of Biomedical Research, 5(6), 125-127.
6- Eshaghian, R., Mazaheri, M., Ghanadian, M., Rouholamin, S., Feizi, A., & Babaeian, M. (2019). The effect of frankincense (Boswellia serrata, oleoresin) and ginger (Zingiber officinale, rhizoma) on heavy menstrual bleeding: A randomized, placebo-controlled, clinical trial. Complementary therapies in medicine, 42, 42-47.
7- Ebrahimzadeh Attari, V., Ostadrahimi, A., Asghari Jafarabadi, M., Mehralizadeh, S., & Mahluji, S. (2016). Changes of serum adipocytokines and body weight following Zingiber officinale supplementation in obese women: a RCT. European journal of nutrition, 55(6), 2129-2136.
8- Kazerouni, A., Kazerouni, O., & Pazya, N. (2013). Effects of Ginger (Zingiber officinale) on skin conditions: A non quantitative review article. J Turk Acad Dermatol, 7, 137-222.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.