عصاره هیدروالکلی بابونه :
- نام انگلیسی:chamomile
- نام علمی: Matricaria recutita
- ماده موثره: Apigenin 7-glycoside
بابونه با نام علمی Matricaria chamomilla یک گیاه دارویی معطر و شناخته شده است که به جهت اهداف درمانی استفاده می شود. گلهای خشک شده و اسانس دو محصول پرمصرف این گیاه هستند که خواص دارویی متعددی از جمله خواص ضد التهابی، ضد درد، ضد میکروب، ضد اسپاسم و آرامبخش دارند. رایج ترین نوع بابونه مورد استفاده، بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla) است، با این حال بابونه رومی (Chamaemelum nobile) نیز گونه شناخته شده ای است و کاربردهای دارویی نیز دارد. واریته های ذکر شده به شدت از نظر ترکیبات مورفولوژیکی و شیمیایی عمدتاً در محتوای ترکیبات فعال بیولوژیکی از جمله اسانس ها و پلی فنل های مختلف، متفاوت هستند (1).
عصاره های آبی و الکلی (متانولی و اتانولی) بابونه از گل های خشک شده تهیه شده و به عنوان دمنوش های گیاهی یا جهت تهیه داروهای گیاهی استفاده می شود. برای استخراج مواد شیمیایی گیاهی مختلف، بهویژه ترکیبات پلیفنولی، از حلالهایی چون اتانول، متانول، گلیسرول و محلولهای آبی آنها استفاده می شود (1). در حقیقت عصاره گیری به معنی جداسازی ترکیبات فعال و دارویی از بخش های غیر فعال گیاه است. برای این کار از حلال های مختلفی استفاده می شود، که در این بین، حلال های هیدروالکلی (ترکیب آب و الکل هایی چون اتانول یا متانول) قادر به جداسازی ترکیبات فعال قطبی و غیر قطبی بوده و به این معنی است که این نوع حلال بالاترین راندمان ترکیبات زیست فعال را به دست می دهد (2).
در یک مطالعه، اثر حلال های آبی، الکلی، و هیدروالکلی روی عصاره بابونه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که حلال های هیدروالکلی حاوی غلظت بالای اتانول (80%) نسبت به دیگر حلال ها (حلال آبی و حلال هیدروالکلی با میزان اتانول 40 و 60% ) سبب افزایش قابل توجه میزان ویتامین C در عصاره بابونه شد. همچنین مشخص شد که غلظت اتانول در عصاره هیدروالکلی بابونه تاثیر بالایی بر میزان استخراج فنول کل (TPC)[1]، ترکیبات غیر فلاونوئیدی کل (TNFC)[2]، و فلاونوئید کل (TFC)[3] دارد و بیشترین میزان هر سه ترکیب موثره، توسط حلال هیدروالکلی (با نسبت الکل:آب 20% حجمی/حجمی) استخراج شد. این در حالی بود که افزایش یا کاهش غلظت الکل به 20 یا 80% سبب کاهش میزان استخراج این ترکیبات موثره می شود (1).
ترکیبات موثره اسانس و عصاره های گیاه بابونه توسط محققان بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است. طبق تحقیقات، عصاره و اسانس این گیاه حاوی بیش از 120 ترکیب موثره است. به طور کلی، ترپنوئیدها مهم ترین گروه ترکیب موثره عصاره بابونه هستد که مهم ترین آنها شامل بیزابولول[4]، اکسید بیزابول A و B، بیزابولون اکسید [5]A، کامازولن[6] و β-فارنسن[7] می باشد. میزان این ترکیبات در درجه اول تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله مناطق جغرافیایی و محیط رشد، رقم گیاه و عوامل ژنتیکی قرار دارد. در درجه دوم نیز عواملی چون روش خشک کردن، روش استخراج وغلظت اسید سالیسیلیک نیز میتوانند بر ترکیب شیمیایی عصاره هیدروالکلی بابونه تأثیر گذار باشند. از سوی دیگر ترکیبات فنلی موجود در عصاره بابونه نیز در خصوصیات دارویی آن نیز بسیار موثرند. ترکیبات فنلی غالب موجود در عصاره شامل اسیدهای فنولیک، فلاونوئیدها، و کومارین می باشند (3).
در مطالعه ای که روی تاثیر آرامبخشی عصاره هیدروالکلی بابونه انجام شد، مشخص گردید که عصاره این گیاه دارای ترکیبات فیتواستروژنی است. از طرف دیگر، به دلیل اینکه هورمون های جنسی روی خصوصیات فیزیولوژیک مانند اضطراب نقش دارند، به نظر می رسد که تاثیر عصاره این گیاه روی جنس نر و ماده متفاوت باشد. به همبپین دلیل مطالعهع ای روی اثر آرامبخشی این گیاه روی هر دو جنس نر و ماده در حضور و عدم حضور هورمون های جنسی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره هیدروالکلی بابونه به میزان 10 و 30 میلی گرم بر کیلوگرم توانست میزان اضطراب را در حیوانات مدل نر کاهش دهد در حالی که روی حیوانات ماده بی تاثیر بود. در مقابله مصرف عصاره ااین گیاه در غلظت های بالا سبب کاهش حرکت موش های ماده شد. در نهایت این محققان به این نتیجه رسیدند که اثر ضد اضطرابی عصاره بابونه به دلیل وجود ترکیبات فیتواستروژنی وابسته به جنس بوده و روی جنس نر تاثیر بالاتری دارد (4).
برخی از محققان ادعا دارند اثر آرامبخشی عصاره بابونه نه تنها روی اعصاب، بلکه روی تسکین دردهای قاعدگی زنان نیز موثر است. در مطالعه ای که به همین منظور انجام شد، مشخص گردید که مصرف عصاره بابونه می تواند دردهای دوره قاعدگی و حجم خونریزی را در زنان کاهش دهد. به طور کلی، دردهای دوره پریودی در زنان به دلیل افزایش تولید پروستاگلاندین (ترکیباتی که اثر هورمون مانند در بدن دارند) در بافت رحم است و عصاره بابونه می تواند تولید پروستاگلاندین و لوکوترین را در بدن کاهش داده یا متوقف کند و بدین طریق میزان درد را نیز کاهش دهد (5)
تاثیر ضد سرطان عصاره هیدروالکلی بابونه روی سلولهای سرطان سینه انسانی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. عصاره هیدروالکلی با غلظت های مختلف (50-1300 میکروگرم در میلی لیتر) به مدت 24، 48 و 72 ساعت در تماس با رده های سلول های سرطانی سینه انسان قرار گرفتند و نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره، میزان مرگ و نکروز سلول های سرطانی افزایش یافته و تهاجم یا مهاجرت سلولی این سلول های سرطانی کاهش یافته است. نتایج این مطالعه تایید کننده تاثیر ضد تهاجمی و ضد مهاجرتی، ضد تکثیرشوندگی و ضد سمی وابسته به زمان و دوز عصاره هیدروالکلی بابونه بر سلول های سرطان سینه بود.
[1] total phenol
[2] total non-flavonoid content
[3] total flavonoid
[4] bisabolol
[5] bisabolone oxide A
[6] chamazulene
[7] β-farnesene
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.